103 năm ngày phát hiện Machu Picchu: Nhiều bí ẩn chưa giải mã

Nơi chôn giấu những bí mật

Nằm trong thung lũng trên đỉnh núi Urubamba, di chỉ quanh năm mây phủ này từng có nhiều cung điện, nhà tắm, đền, nhà kho và khoảng 150 ngôi nhà. Những công trình này, được làm bằng đá granit màu xám, thể hiện sự siêu việt về cấu trúc và thẩm mỹ. Nhiều khối đá nặng tới 50 tấn hoặc hơn được đẽo gọt chính xác và được ráp vào nhau khít đến mức một lưỡi dao mỏng cũng không thể chèn vào được (không sử dụng bất cứ nguyên liệu kết dính nào).

Người Inca không sử dụng bánh xe. Cho đến nay, bằng cách nào họ đặt những khối đá khổng lồ lên nhau vẫn còn là bí ẩn, mặc dù người ta vẫn tin rằng người Inca đã sử dụng hàng trăm người để đẩy các tảng đá lên. Chúng ta cũng vẫn chưa biết tại sao người Inca không để lại bất kỳ tài liệu nào về cách xây dựng của họ, bởi hệ thống chữ viết họ sử dụng, được gọi là khipus, vẫn chưa được giải mã.

Những hòn đá Intihuatana được coi là vật thiêng liêng tối cao

Cũng chưa ai rõ mục đích xã hội hay tôn giáo của Machu Picchu trong thời Inca. Qua di hài của 10 phụ nữ và 1 đàn ông được phát lộ ở đây, các chuyên gia đặt ra giả định, di chỉ này từng là một nơi tôn nghiêm hoặc nơi đào tạo các tu sĩ hay cô dâu cho giới quý tộc Inca. Tuy nhiên, phân tích xương cho thấy, Machu Picchu không phải là nơi có đền thờ hoặc chỗ ở dành riêng cho phụ nữ.

Một trong những chức năng đầu tiên của Machu Picchu là đài quan sát thiên văn. Hòn đá Intihuatana giúp người Inca xác định chính xác ngày xuân phân, thu phân và nhiều thời điểm quan trọng khác. Vào giữa trưa 21/3 và 21/9, Mặt trời ở vị trí thẳng đứng so với hòn đá nên bạn sẽ không nhìn thấy bóng râm của nó.  

Theo truyền thuyết Shaman, những người có độ nhạy cảm cao chạm trán vào đá Intihuatana thì lập tức họ được đưa vào thế giới tâm linh. Người Inca coi những hòn đá Intihuatana là vật thiêng liêng tối cao, vì thế nên người Tây Ban Nha luôn phá hủy mỗi khi tìm thấy chúng. Khi có bất kỳ hòn đá Intihuatana nào bị vỡ ở một khu mộ nào đó, người Inca tin rằng các vị thần của nơi này đã chết.

Người Inca đẽo gọt chính xác và xếp những khối đá chồng lên nhau khít đến mức một lưỡi dao cũng không thể chèn qua được

Machu Picchu bị bỏ hoang 40 năm sau khi Tây Ban Nha xâm chiếm Cuzco (Peru ngày nay) vào năm 1533. Các đường cung cấp kết nối với nhiều trung tâm xã hội của người Inca bị phá vỡ và đế chế vĩ đại này sụp đổ.

Nguồn gốc của người Inca cũng vẫn còn là điều bí ẩn. Trong thần thoại Inca có rất nhiều truyền thuyết khác nhau về cội nguồn của họ. Các kết quả nghiên cứu khảo cổ cho thấy, thời tiền đế quốc người Inca chỉ là một nhóm các bộ lạc nhỏ ở khu vực Trung Nam Peru. Từ khoảng năm 1200 đến đầu năm 1400, người Inca có một số cuộc chiến với các đối thủ địa phương song chưa bao giờ giành được uy thế. Tuy nhiên, vào khoảng năm 1438, vua Viracocha và con trai ông, Pachakuti, đã chiến thắng một đối thủ mạnh là tộc người Chanka. Từ đây, kỷ nguyên của người Inca bắt đầu, đế chế này đã thống nhất các bộ lạc đối thủ khác ở khắp Cuzco.

Tài năng siêu phàm của người Inca

Thời điểm nhà thám hiểm Columbus đặt chân tới châu Mỹ thì đế chế vĩ đại nhất trên thế giới là của người Inca. Được gọi là Tawantinsuyu (Miền đất của 4 tỉnh), vương quốc này trải dài từ Trung Chile tới biên giới Ecuador - Colombia ngày nay, gồm phần lớn Peru, Bolivia, Ecuador, miền Bắc Chile và Tây Bắc Argentina. Song Tawantinsuyu chỉ tồn tại 1 thế kỷ.

Vài năm trước khi bị người Tây Ban Nha xâm chiếm (1532), người Inca đã phát triển một trong những đế chế lớn và tinh tế nhất thế giới thời tiền công nghiệp. Người Inca đã đạt được mức tăng trưởng phi thường nhờ tài ngoại giao và chiến tranh đồng thời áp dụng một hệ thống quản lý chính trị xã hội dựa vào mức thuế có hiệu quả cao và có kho dự phòng lương thực đáng tin cậy cho người dân trong vương quốc của họ, tránh được mưa nắng và có gió thổi tuần hoàn để chống hư thối.

Các con đường trên núi do người Inca tạo nên

Khi người Inca bắt đầu mở rộng các lãnh thổ của mình, bước đầu tiên là họ tìm kiếm sự liên minh của các bộ lạc trên vùng biên giới. Họ tạo mối quan hệ huyết thống với các liên minh này bằng cách cúng tiến nhiều đặc sản, phẩm vật từ các vùng đất xa xôi, vải dệt và cưới vợ cho các tộc trưởng. Thường thì các món quà của họ dễ dàng được chấp nhận, song nếu bộ lạc nào thể hiện sự ngoan cố, người Inca sẽ áp đảo bằng sức mạnh quân sự vượt trội.

Minh chứng rõ ràng nhất cho thấy sự siêu việt của người Inca là các công trình xây dựng lớn, từ đường sá, ruộng bậc thang và các cơ cấu hành chính, nghi lễ. Đế chế rộng lớn này được liên kết bởi một hệ thống đường sá cực kỳ hiệu quả. Ngoài 2 tuyến đường lớn song song, một đường từ Cuzco qua dãy núi Andes đến Quito và con đường kia dọc theo bờ biển Thái Bình Dương là hàng chục con đường cắt ngang được dùng để di chuyển nhanh chóng quân đội, tiếp tế cũng như trao đổi hàng hóa và thông tin. Chúng cũng có ảnh hưởng quyết định trong việc truyền những thông tin quan trọng trong thời gian ngắn. Tổng cộng có tới hơn 30.000 km đường, phần lớn được lát rất đẹp, thoát nước tốt và trên đường là nhiều nhà kho, nhà cho du khách và các căn cứ quân sự. Người Inca còn phát triển hệ thống thông tin nhanh nhất thế giới thời tiền công nghiệp, với những người đưa tin chạy tiếp sức, truyền tin tức quan trọng. Người Inca đã nhai lá coca để có thêm năng lượng nhằm hoàn thành tốt hơn nhiệm vụ chạy đưa tin trong khắp vương quốc.

Các công trình xây dựng khổng lồ ở các trung tâm hành chính và nghi lễ, không những chỉ có giá trị thực tiễn mà còn là một hình thức phô trương quyền lực và vinh quang, thể hiện rõ sự tài giỏi của người Inca. Điều này được thấy rõ qua các công trình vẫn còn tồn tại như Pisac, Ollantaytambo, Machu Picchu và Cuzco, kinh đô của đế chế Inca. Những khối đá lớn, đa diện được lồng vào nhau một cách chính xác nhằm chống đỡ với động đất. Nhiều công trình có đài phun nước, có những đường đưa nước vào nhà và có các đường dẫn nước thải.

 Thêm nữa, nhiều vết mổ xẻ trên xương sọ và tay chân chứng tỏ rằng người Inca đã tiến bộ rất nhiều trong lĩnh vực y học, họ đã có thể mổ thành công trên đầu.

Cho dù có nguồn gốc thế nào thì người Inca đã biến một đỉnh núi thành một thành phố nhỏ nhưng hết sức đặc biệt. Người ta không thể nhìn thấy Machu Picchu từ bên dưới, thành phố này hoàn toàn khép kín, bao quanh là các khu ruộng bậc thang được tưới nước bằng dòng suối tự nhiên và dường như người Inca đã sử dụng Machu Picchu là một thành phố nghi lễ bí mật.

Phúc Quyên (tổng hợp)
Thể thao & Văn hóa Cuối tuần