50 năm Thống nhất đất nước: Ký ức về trận mở đầu chiến dịch giải phóng Phú Yên

Tiểu đoàn 13 (thuộc Tỉnh đội Phú Yên, nay là Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Phú Yên) là lực lượng trực tiếp tham gia chiến đấu, làm nên chiến thắng trận Cầu Cháy, mở đầu cho chiến dịch giải phóng tỉnh Phú Yên. Nhiều cán bộ, chiến sỹ không tiếc máu xương đã hy sinh cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng quê hương, góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Sau Ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, những người lính của Tiểu đoàn 13 luôn quay trở về thăm lại chiến trường xưa, dâng hương tưởng nhớ các chiến sỹ đã hy sinh. Tròn 50 năm hòa bình thống nhất đất nước, tình cảm của người lính hôm nay càng dạt dào trong ngày giỗ đồng đội.

Ngày trở về...

Di tích lịch sử Địa điểm diễn ra trận đánh Cầu Cháy (xã Hòa Mỹ Đông, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên) là nơi ghi dấu trận tập kích cứ điểm Cầu Cháy của địch, mở đầu cho Chiến dịch giải phóng tỉnh Phú Yên. Nơi đây còn tưởng niệm sự hy sinh anh dũng của 15 chiến sỹ Tiểu đoàn 13 và một đồng chí của Tiểu đoàn Pháo binh 189 (thuộc Tỉnh đội Phú Yên đơn vị hỗ trợ hỏa lực tác chiến).

Vào đúng ngày 19/3 vừa qua, hàng chục cán bộ, chiến sỹ từng tham gia trận chiến đấu này đã về thăm lại chiến trường xưa. Những đồng đội ở tuổi “thất thập cổ lai hy” đã dành cho nhau cái ôm thắm thiết, cái bắt tay nồng nhiệt, lời thăm hỏi, động viên, chia sẻ và cả những giọt nước mắt nhớ thương, hạnh phúc…

Mặc dù đi lại khó khăn vì những vết thương trong chiến tranh tái phát nhưng năm nào cựu chiến binh Trần Đức Như (hiện ở thành phố Buôn Mê Thuột, tỉnh Đắk Lắk) cũng cùng đồng đội về tổ chức ngày giỗ cho 16 chiến sỹ hy sinh trong trận Cầu Cháy.

Đã 50 mùa Xuân trôi qua, ông Như vẫn không quên được trận đánh ác liệt năm xưa. Lúc đó, ông là Trung đội trưởng Trung đội 1, Đại đội 1, Tiểu đoàn 13. Đây là trung đội chủ lực với nhiệm vụ thọc sâu vào cứ điểm để rà phá bom mìn, tạo điều kiện cho chiến sỹ của ta tiến lên. Dù trận đánh này được chuẩn bị trong hơn một năm nhưng quân ta gặp nhiều khó khăn. Nhiều chiến sỹ đã hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ.

Ông Như kể lại trong niềm tự hào, trong trận Cầu Cháy, ông được kết nạp Đảng ngay tại trận địa vào đêm 21/3/1975. Điều này khiến ông quyết tâm hơn để chiến thắng địch. Ông cùng đồng đội phá hủy nhiều xe tăng, dò phá được nhiều bãi mìn để tạo điều kiện cho quân ta tiến lên. Đây là trận đánh đầu tiên với lối tác chiến hiệp đồng binh chủng trên chiến trường Phú Yên; tức là pháo binh, công binh, bộ binh cùng đánh. Sau chiến thắng Cầu Cháy ra đánh trận Đường 5, ông Như bị thương nặng, được y tá đưa đi cấp cứu. Sau khi giải phóng tỉnh Phú Yên, ông mới trở về đơn vị.

Ông Phan Tấn Hùng (hiện ở xã An Nghiệp, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên) khi đó là Chính trị viên phó của Tiểu đoàn 13 kể lại: Nhận nhiệm vụ tại cứ điểm Cầu Cháy, các chiến sỹ quyết tâm chiến thắng. Có người còn thề rằng nếu không diệt được địch quyết không trở về. Nhưng đây là trận đánh khó khăn vì Cầu Cháy là cứ điểm lớn, quân địch rất đông và đóng quân lâu năm. Sau những phát súng đầu tiên của quân ta, địch chống trả quyết liệt. Tiểu đoàn trưởng bị thương nặng và Chính trị viên trưởng hy sinh. Do vậy, ông trở thành người chỉ huy trận đánh và động viên các chiến sỹ không chùn bước, tiếp tục theo phương án 3 mũi tiến công.

Kết thúc trận Cầu Cháy sau hơn một giờ chiến đấu, Tiểu đoàn 13 (được sự chi viện của Tiểu đoàn 189) đã tiêu diệt gọn: 1 Ban Chỉ huy tiểu đoàn, 1 đại đội bộ binh, 1 trung đội hỏa lực, 1 trung đội thông tin, 1 tiểu đội thám báo của địch với tổng cộng 103 tên, bắt sống 3 tên; thu và phá hủy toàn bộ công sự, hầm ngầm, lô cốt và vũ khí trang thiết bị. Chiến thắng giòn giã ở trận Cầu Cháy góp phần quan trọng cho quân và dân ta trong chiến thắng lịch sử Đường 5, chặn đường rút lui của quân địch từ Tây Nguyên về Tuy Hòa, giải phóng tỉnh Phú Yên vào ngày 1/4/1975.

Khắc ghi công ơn đồng đội đã ngã xuống

Tiền thân của Tiểu đoàn 13 là Tiểu đoàn Bộ binh 6 của Trung đoàn 95, Sư đoàn 325, Quân khu 4. Từ năm 1964, Trung đoàn 95 mang phiên hiệu mới là Trung đoàn 10, mật danh là “Trung đoàn Ngô Quyền”. Tiểu đoàn Bộ binh 6 cũng đổi tên thành Tiểu đoàn 13.

Đến năm 1969, Tiểu đoàn 13 chuyển về thuộc Tỉnh đội Phú Yên. Trên chiến trường Phú Yên, Tiểu đoàn 13 tham gia đánh địch, lập được nhiều chiến công vang dội và trở thành tiểu đoàn chủ lực cơ động của tỉnh. Tiêu biểu như các trận đánh tại: Trại Cháy (huyện Sơn Hòa); An Xuân, An Lĩnh (huyện Tuy An); Xuân Quang, Xuân Phước (huyện Đồng Xuân)...

50 năm trôi qua, những chiến sỹ ngày ấy lại trở về với chiến trường xưa để tưởng nhớ lại ký ức một thời hùng tráng, tri ân và không bao giờ quên những người đã nằm lại để đất nước được hòa bình như hôm nay. Nhiều chiến sỹ năm xưa vẫn trong bộ quân phục, chiếc mũ tai bèo. Họ đốt nén nhang thơm và bộ áo giấy quân phục cho đồng đội trong niềm xúc động.

Trước Bia di tích thiêng liêng, cựu chiến sỹ Đại đội 3, Tiểu đoàn 13 Huỳnh Tấn Bực (hiện ở xã Hòa Mỹ, huyện Tây Hòa) cùng đồng đội ngân vang khúc bài chòi tưởng nhớ đồng đội:

“Hỡi anh chiến sỹ Mười Ba

Phú Yên đất lửa, Tuy Hòa quê anh

Quê em nổi dậy vươn mình

Có anh khúc hát quân hành noi theo

(…)

Anh đi đồn giặc nát tan

Anh về đồng lúa ngát vàng quê em

Mai ngày thống nhất hai miền

Nhớ ơn chiến sỹ "Ngô Quyền" hôm nay”

Sau ngày giải phóng, dù ở bất cứ nơi đâu, làm công việc gì, các chiến sỹ Tiểu đoàn 13 còn sống vẫn luôn nhớ về trận đánh năm xưa và đồng đội còn nằm lại. Ban Liên lạc của Tiểu đoàn được thành lập để kết nối, quy tập hài cốt liệt sỹ, giúp đỡ gia đình các chiến sỹ đã hy sinh…

Công trình nhà bia tưởng niệm 16 liệt sỹ hy sinh tại cứ điểm Cầu Cháy cũng được đồng đội Tiểu đoàn đóng góp xây dựng. Nhà bia được khánh thành vào năm 2020 và nằm bên cạnh di tích lịch sử diễn ra trận đánh này. Đó như một sự tri ân đồng đội và nhắc nhớ đối với thế hệ trẻ về sự hy sinh của cha ông.

Ông Lưu Công Thục, Đại đội trưởng Đại đội 1, Tiểu đoàn 13 chia sẻ, mỗi lần đi ngang qua Di tích lịch sử Địa điểm diễn ra trận đánh Cầu Cháy ông rất bồi hồi, xúc động. Ông dặn với lòng mình, còn sức khỏe sẽ cùng đồng đội giúp đỡ gia đình liệt sỹ, chăm lo khu di tích; ngày giỗ tập thể 19/3 hằng năm luôn trở về thăm các đồng đội đã ngã xuống vì hạnh phúc nhân dân và hòa bình của đất nước...