50 năm Thống nhất đất nước: “O du kích nhỏ” kể chuyện áp giải phi công Mỹ

Bị thất bại ở chiến trường miền Nam, cuối năm 1964, đầu năm 1965, đế quốc Mỹ đề ra kế hoạch ném bom miền Bắc, trong đó Hàm Rồng (Thanh Hóa) được xem là "điểm tắc lý tưởng".

Phá sập cầu Hàm Rồng, Mỹ sẽ cắt đứt được mạch máu giao thông Bắc- Nam, làm suy yếu vai trò của hậu phương đối với tiền tuyến miền Nam, làm lung lay ý chí, quyết tâm đánh Mỹ của nhân dân ta. Từ trong khói lửa ác liệt của trận chiến, cùng với bộ đội chủ lực, quân và dân Hàm Rồng - Nam Ngạn đã anh dũng, kiên cường viết nên bản anh hùng ca bên dòng sông Mã.

Đã 60 năm trôi qua, nhưng những trang sử hào hùng của Chiến thắng Hàm Rồng vẫn in sâu trong lòng nhiều thế hệ. Trong hành trình tìm lại những dòng hồi ức Hàm Rồng, chúng tôi may mắn gặp được "o du kích nhỏ" Lê Thị Thảo (phường Long Anh, thành phố Thanh Hóa).

Căn nhà 3 gian nép trong con ngõ nhỏ ở phố Nhữ Xá 1, phường Long Anh chính là nơi "o du kích nhỏ" Lê Thị Thảo đang sinh sống cùng người con trai cả. Năm 1965, khi giặc Mỹ điên cuồng ném bom bắn phá cầu Hàm Rồng, nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, dù chưa đầy 18 tuổi nhưng cô gái Lê Thị Thảo đã "khai man" thêm tuổi để được tham gia vào lực lượng dân quân địa phương. Vào dân quân, bà được phân công làm Trung đội phó, rồi Trung đội trưởng dân quân. Sau đó, bà được cho đi học pháo thủ ở trận địa 57, C3, Đồng Đá (xã Hoằng Anh, huyện Hoằng Hóa). Là người chỉ huy trung đội dân quân nữ xã Hoằng Anh, với sự mưu lược, dũng cảm, Lê Thị Thảo cùng đồng đội không ngại lao vào mưa bom, bão đạn, thực hiện nhiệm vụ ở trận địa pháo thủ C3 - Đồng Đá.

"Khi đó, cuộc chiến ngày càng cam go, ác liệt, rất nhiều chiến sĩ dân quân được huấn luyện để có thể đảm nhận nhiều vị trí chiến đấu của khẩu đội cao xạ phòng khi bất trắc. Tôi được phân công nhiệm vụ bê đạn, lắp đạn (số 6) và đo cự ly của máy bay địch cách trận địa bao xa để xác định mục tiêu, tầm ngắm (số 3) để đồng chí pháo thủ số 4 thực hiện nhiệm vụ bắn máy bay địch. Trong trận chiến bảo vệ cầu Hàm Rồng, bộ đội ta sử dụng cùng lúc cả 3 loại pháo: Pháo 57 ly bắn ở tầm xa, pháo 37 ly bắn ở tầm trung và pháo 14,5 ly bắn ở tầm thấp nên máy bay Mỹ bị trúng đạn rất nhiều. Cũng trong những trận chiến ấy, nhiều đồng đội của tôi đã anh dũng hy sinh, tôi vẫn sống đến ngày hôm nay là một điều may mắn…, bà Lê Thị Thảo không giấu nổi niềm xúc động khi lần giở lại những mảng ký ức xưa.

Giây phút cùng đồng đội áp giải giặc lái là ký ức khó quên đối với bà Thảo. Đầu năm 1967, Mỹ tăng cường ném bom trên các căn cứ trọng điểm ở Thanh Hóa, đặc biệt là cầu Hàm Rồng… Bầu trời Hàm Rồng vang rền tiếng gầm rú của máy bay giặc, mặt đất rung chuyển bởi những loạt bom hạng nặng của kẻ thù dồn dập dội xuống. Quân dân Hàm Rồng - Nam Ngạn -Yên Vực dũng cảm bám chắc trận địa với ý chí quyết chiến, quyết thắng. Hàng chục khẩu súng cao xạ của bộ đội chủ lực ở các trận địa Đồng Đá, Yên Vực, Nam Bình, Cồn Đu (bờ Bắc), đồi C4… tiêu diệt hàng trăm máy bay của giặc Mỹ.

"Đó là những ngày mưa phùn rét mướt của tháng 3/1967, tôi và đồng đội nhận được nhiệm vụ của cấp trên rằng bộ đội chủ lực của ta đã bắn rơi máy bay Mỹ ở khu vực cầu Đò Lèn (huyện Hà Trung), ga Nghĩa Trang (huyện Hậu Lộc). Viên phi công Mỹ đã nhảy dù thoát thân, dù bay về phía sông Mã (đoạn qua cầu Hàm Rồng). Cấp trên ra lệnh phải truy tìm để bắt sống. Nhận được tin, các đơn vị ở xã Hoằng Quang (huyện Hoằng Hóa) dong thuyền ra sông bắt sống được giặc lái Mỹ. Đơn vị cho tôi cùng 2 đồng chí ra áp tải viên phi công từ núi Ngọc (Hàm Rồng) đưa về trận địa pháo Hàm Rồng", bà Lê Thị Thảo nhớ lại.

Ngày ấy, cô gái Lê Thị Thảo mới gần 20 tuổi, dáng người nhỏ bé, nặng chưa đầy 40kg. Sau khi bàn giao phi công Mỹ cho cấp trên, Thảo quay về trung đội dân quân địa phương, tiếp tục chiến đấu. Hình ảnh nữ chiến sĩ dân quân Lê Thị Thảo áp giải phi công Mỹ qua cầu để tận mắt thấy cầu Hàm Rồng vẫn hiên ngang tồn tại dưới "mưa bom, bão đạn" của quân thù đã được tổ làm phim tài liệu "Người Hàm Rồng" của Điện ảnh Quân đội ghi lại chân thực. Hình ảnh tên giặc lái Mỹ to cao cúi đầu bước đi, bên cạnh là cô dân quân nhỏ bé đang áp giải đã nói lên sức mạnh của Người Hàm Rồng - xứ Thanh. Hình ảnh này được coi là "biểu tượng thứ 2" của "o du kích nhỏ giương cao súng/ thằng Mỹ lênh khênh bước cúi đầu" (sau thời điểm "o du kích nhỏ" Nguyễn Thị Kim Lai, xã Phú Phong, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh dẫn giải giặc lái Mỹ do nhà báo Phan Thoan - phóng viên báo Hà Tĩnh chụp vào tháng 9/1965).

Tháng 6/1968, Lê Thị Thảo đi bộ đội, đóng quân ở Trường sỹ quan Phòng không - Không quân tại Sơn Tây, tỉnh Hà Tây (nay là thành phố Hà Nội). Đến tháng 10/1972, bà Lê Thị Thảo xuất quân; năm 1991 về hưu hưởng chế độ một lần. Suốt những năm qua, bà Lê Thị Thảo luôn sống vui vẻ, lạc quan trong sự đùm bọc, thương yêu của bà con chòm xóm. Hồi ức về cuộc chiến năm xưa vẫn còn nguyên trong ký ức, mỗi khi có dịp, bà Thảo lại say sưa kể lại những kỷ niệm trong trận chiến bảo vệ cầu Hàm Rồng năm ấy.

60 năm đã qua, cầu Hàm Rồng vẫn hiên ngang, hùng dũng đứng đó, nối những niềm vui giữa đôi bờ sông Mã, như lời hát trong nhạc phẩm Chào sông Mã anh hùng của nhạc sỹ Xuân Giao: "Hùng vĩ đứng bên Hàm Rồng đó. Cau chuối bờ Nam Ngạn tươi xanh. Tên cô dân quân hiên ngang. Mãi mãi vang cùng sông Mã anh hùng. Hò ơi ơ ớ dô khoan, ơ ớ dô khoan...".