Khi tình yêu trở thành “nội lực” sáng tạo

(TT&VH) - So với năm 2010, với “trăm hoa đua nở” các tác phẩm hướng về 1.000 năm Thăng Long, thì năm nay, bầu không khí sáng tác về Hà Nội đúng là không sôi động bằng. Nhưng không vì thế mà thiếu vắng những tác phẩm “Vì tình yêu Hà Nội” một cách thầm lặng, bất ngờ. Sau đây là những ghi nhận của BTC Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội về những tác phẩm VHNT về chủ đề này trong năm qua.

Qua vòng sơ loại và vòng sơ khảo, hàng loạt những tác phẩm bộc lộ sâu sắc tình yêu Hà Nội đã được đưa lên bàn cân. Trước hết, trong dòng tác phẩm về 1.000 năm Thăng Long Hà Nội, đáp ứng thời gian dự giải (ra mắt từ 9/2010 đến 8/2011) có một tác phẩm rất đáng chú ý là bộ sách Nghìn năm âm nhạc Thăng Long - Hà Nội. Bộ sách gồm năm cuốn, mỗi cuốn sách dày từ 600 đến 700 trang, có phần giới thiệu bằng tiếng Anh, đã đưa ra bức tranh toàn cảnh về âm nhạc cổ truyền và đương đại suốt 1.000 năm qua trên mảnh đất này.

Trong lĩnh vực điện ảnh, nhiều bộ phim gắn với Đại lễ 1.000 năm Thăng Long đã truyền được cảm hứng sử thi tới công chúng. Huyền sử thiên đô đã nhận được phản hồi tích cực của công chúng không chỉ trên các phương tiện thông tin đại chúng mà còn cả trên các diễn đàn điện ảnh, lịch sử, YouTube, Facebook... Điều đó cho thấy rằng dù phim chưa thật sự hoàn hảo như mong muốn nhưng đã phần nào làm thỏa cơn khát phim cổ trang của khán giả. Có thể nói, sau gần 2 năm nghiên cứu, chuẩn bị bối cảnh, trang phục... các nhà làm phim đã tạo dựng được không gian lịch sử “thuần Việt” trong Huyền sử thiên đô.

Cũng trong dịp chào mừng này, Người con của rồng đã để lại ấn tượng đẹp với công chúng. Đây là phim truyện hoạt hình 3D đầu tiên của VN có quy mô lớn, thời lượng tới 90 phút. Bộ phim khắc họa chân dung tuổi thơ của Lý Công Uẩn với bao sự tích huyền ảo, bao câu chuyện dân gian được truyền miệng từ đời này sang đời khác. Và cũng giống như Huyền sử thiên đô, Người con của rồng được đánh giá là dấu son cho phim hoạt hình 3D Việt.

Một bộ phim khác, tuy không nằm trong dòng phim “chào mừng”, nhưng lại truyền cảm hứng lớn về Thăng Long - Hà Nội và nữa, nó còn được thực hiện theo phong cách và tiêu chuẩn của Discovery. Đó là phim tài liệu Thành phố 1.000 năm tuổi (đạo diễn Nguyễn Mạnh Hà). Phim thể hiện một góc nhìn khác về sự chuyển mình của quá trình đô thị hóa. Đó là câu chuyện về một bà cụ đã buộc phải rời khỏi “ngôi nhà” đã ở trong suốt 40 năm - là cái hốc nhỏ ở Ô Quan Chưởng khi cửa ô duy nhất còn sót lại của Hà Nội này được cải tạo để chào đón Đại lễ 1.000 năm Thăng Long.

Đó là câu chuyện về nghệ sĩ đương đại Đào Anh Khánh đang dốc toàn lực cho các màn diễn “độc nhất vô nhị” mừng Thủ đô ngàn tuổi. Đó còn là câu chuyện về kỹ sư trẻ Nguyễn Văn Quang với ý tưởng về dự án xây dựng một thành phố xanh - sạch - đẹp trên bãi giữa sông Hồng. Cùng với 3 bộ phim khác, Thành phố ngàn năm tuổi đã đoạt giải trong cuộc thi “Lần đầu làm phim với Discovery” do kênh truyền hình khám phá Discovery châu Á tổ chức.

Chuyển sang lĩnh vực nhiếp ảnh, tình yêu Hà Nội của hai cha con nhà giáo Đoàn Thịnh và KTS Đoàn Bắc đã thể hiện cảm động qua những triển lãm ảnh về ký ức Hà Nội. Tình yêu Hà Nội của người thầy giáo già nay dồn cả vào việc chọn lọc, sắp xếp kho ảnh mà anh con trai sưu tầm được. Toàn bộ 1.820 bức ảnh đen trắng được hai cha con ông phục chế nguyên vẹn bằng phương pháp kỹ thuật số với chất lượng cao nhất có thể. Sau khi sưu tập và làm triển lãm lưu động, họ quyết định tặng lại bộ sưu tập cho Thư viện Hà Nội và Bảo tàng Hà Nội, “để người Hà thành ngày nay thỉnh thoảng có dịp ngắm lại thành phố của một thời đã xa”.

Cũng trên lĩnh vực nhiếp ảnh, trong năm qua, công chúng còn được biết đến một cách bộc lộ tình yêu sôi nổi và mãnh liệt với Hà Nội của nhà báo Nicolas Cornet. Cuốn sách ảnh Hà Nội của ông gồm hơn 30 bức ảnh vừa mang tính nghệ thuật, vừa mang tính chất báo chí... Bằng những góc nhìn hết sức gần gũi, tác giả đã đưa người xem đến tận cùng những biến đổi trong một thành phố đang không ngừng vận động.

Một tình yêu khác với Hà Nội lại chảy âm thầm theo chiều sâu. Đó là nhà nhiếp ảnh Quang Phùng với cuốn sách ảnh song ngữ Anh - Việt Dạo quanh hồ Gươm. Đây là cuốn sách đầu tiên giới thiệu một phần nhỏ trong gia tài sáng tác của ông trong gần 60 năm gắn bó với chiếc máy ảnh. Dạo quanh Hồ Gươm cùng Quang Phùng, chúng ta sẽ bắt gặp những hình ảnh, những câu chuyện đặc sắc nhất, đậm đà hương vị Hà Nội nhất ở ngay chính trái tim của Hà Nội.

Ở Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội 2010, có một ứng viên rất nặng ký cho Giải thưởng Lớn, đó là nhà nghiên cứu Giang Quân với 30 đầu sách nghiên cứu về Hà Nội, trong đó riêng 2 cuốn Ký sự địa chí Hà Nội và Từ điển đường phố Hà Nội, đã đưa tên tuổi ông trở thành một định danh trong giới nghiên cứu về Hà Nội. Năm nay, trong lĩnh vực nghiên cứu văn hóa, cuốn Từ điển đường phố Hà Nội 2010 (Nam Hồng - Lăng Thị Nga) - do Trung tâm Văn hóa ngôn ngữ Đông Tây cùng Nhà xuất bản Lao động ấn hành - có thể nói là một sự tiếp nối các công trình “địa chí” về đường phố Hà Nội trong thời gian qua. Sách dày 432 trang, in khổ giấy 15x23, cung cấp cho bạn đọc hơn 900 tên phố của Hà Nội xưa và nay, bảng tra cứu về tên phố cũ và tên hiện tại và giới thiệu sơ lược về 10 quận nội thành, 18 huyện và 1 thị xã của Hà Nội - thành phố có diện tích và dân số lớn bậc nhất của cả nước.

Cuối cùng, có thể bạn sẽ đặt câu hỏi: Giải thưởng mang tên danh họa Bùi Xuân Phái mà sao chưa thấy nhiều những đề cử về hội họa? Câu hỏi này cũng là một trăn trở với Hội đồng giám khảo, mặc dù đây là giải không dành riêng cho hội họa. Có ứng viên nào về hội họa năm nay? Chi tiết mời các bạn đọc số báo ngày mai cùng với danh sách các tác phẩm lọt vào vòng đề cử chính thức giải Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội.

Nguyễn Mỹ - Huy Thông