Chữ và nghĩa: Toang - ngôn từ làm 'tan hoang' cuộc sống

(Thethaovanhoa.vn) - Khoảng gần nửa đêm ngày 6/3/2020, vào mạng, nhất là Facebook, tôi giật mình nhìn thấy quá nhiều chữ “toang” xuất hiện khắp nơi. Tuy tần số không nhiều lắm, nhưng cũng đủ đem lại sự kinh hoàng của cộng đồng: Lãnh đạo TP Hà Nội vừa họp khẩn trong đêm về một tin rất "nóng".

Chữ và nghĩa: Corona - Từ 'vương miện' hóa ra 'đại dịch'

Gần như cả thế giới, trong đó có Việt Nam đang quay cuồng vì chủng mới của virus corona. Chỉ cần vào Google đánh 6 chữ cái này (corona) là ta sẽ có ngay khoảng 700 triệu kết quả trong vòng chưa đến 1 giây.

Các cơ quan y tế vừa mới phát hiện ra một trường hợp dương tính với Covid-19 từ một cô gái 26 tuổi, ở phố Trúc Bạch, quận Ba Đình, Hà Nội, vừa đi du lịch từ Italy (sau khi thăm người nhà tại London - Anh) về nước ngày 2/3/2020.

"Ôi toang, toang thật rồi bà con ơi!"; "Toang, thế là hết!"; "Còn chi nữa mà mong với đợi: Toang lan đến tận Thủ đô" v.v… Tôi lại vào Google gõ thử từ này. Chỉ trong 0,39 giây đã cho ra 3.050.000 kết quả. Từ "toang" đang làm tê liệt mọi suy nghĩ lạc quan nhất về chiến dịch phòng chống đại dịch "corona", "nCoV", "Covid-19" hay "sô cô la" (theo cách nói vui của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam).

• Chữ và nghĩa: Corona - Từ 'vương miện' hóa ra 'đại dịch'

Lần tìm trong lịch sử, ta thấy gần đây, "toang" đã trở nên một "hot" trong giao tiếp của giới trẻ tiếng Việt.

“Toang” là một từ lóng, ám chỉ sự đổ vỡ, sự mất mát, sự hủy bỏ một kế hoạch nào đó hay kết thúc của một quá trình nào đó (hủy một trận bóng phủi, hủy một cuộc nhậu, hủy một cuộc đi chơi... chẳng hạn).

Đặc biệt, "toang" có mặt trong một câu thoại quen thuộc tại clip của nhóm 1977 Vlog đã và đang gây sốt trên mạng xã hội: “Toang rồi ông giáo ạ!”. Câu nói vừa lạ vừa "ngồ ngộ" này nhanh chóng lan truyền trong giới hâm mộ "sành điệu". 1977 Vlog là một trong số hàng chục nhóm/nhân vật ngủ một giấc dậy thành người nổi tiếng nhờ mạng xã hội. Đây cũng là hiện tượng ngôn từ vẫn diễn ra trên môi trường ảo.

Ví dụ, khi đưa tin về một "phượt thủ" bị công an phạt nặng vì chạy quá tốc độ lại không mang mũ bảo hiểm; một cô nàng "mắt xanh mỏ đỏ tóc vàng" đang tự nhiên dính bầu lãng xẹt; một anh chàng Khá Bảnh tưởng nổi đình nổi đám trong giới "giang hồ", ăn chơi hút hít, đem đốt cả xe máy chơi, bị bắt lĩnh án mười năm tù... thì giới trẻ đều bắt đầu bằng câu quen thuộc "Toang rồi ông giáo ạ!" (nhại lại lời Lão Hạc trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao: Con Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!). "Toang" cứ thế lan truyền trong giới giang hồ mạng như một hiệu ứng domino vậy.

"Toang trong Từ điển tiếng Việt (Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng 2017) có 3 nghĩa: 1. [kng] có độ mở, độ hở rộng hết cỡ, trông như banh cả ra (VD: cửa mở toang, quần áo rách toang...); 2. bị tan ra từng mảnh, không còn nguyên vẹn (VD: nổ toang, cái lọ rơi xuống đất vỡ toang...); 3. [id] như toáng (VD: la toang lên, chuyện gì cũng toang ra hết...).

Có lẽ "toang" trong những sự kiện vừa qua (mà mọi người đọc trên Facebook hoặc trên mạng) hội đủ cả 3 nghĩa của từ "toang" trong tiếng Việt và hơn thế nữa, còn ở mức độ mạnh hơn, nó gần với ngữ nghĩa của "tan hoang", "tan tành"... "Toang" của sự kiện này gần như hết phương cứu chữa. Nó dập tắt những hy vọng lớn lao mà bao nhiêu người đã ấp ủ và hy vọng trong những ngày qua. Việt Nam đang được coi là một quốc gia có quyết tâm và biện pháp phòng ngừa Covid-19 hữu hiệu, đến nỗi một nước văn minh và tiên tiến như nước Mỹ cũng phải ngả mũ kính phục.

Nhưng ngôn từ không làm nên cuộc sống. Có lẽ chúng ta không nên vì sự bất thường này mà lại rơi vào hoảng loạn để tự mình làm tan nát tinh thần của chính mình. Các nhà chuyên môn đã khuyến cáo: "Sars-Cov-2 nó nguy hiểm thật, nhưng không phải cứ đứng gần là có nguy cơ, không phải có nguy cơ là lây, không cứ phải lây sang là dính bệnh"…

Cứ theo ngữ nghĩa mới của "toang" vừa xuất hiện mà suy thì các nhà làm từ điển phải bổ sung nghĩa mới. Không thể thế được. Cả dân tộc ta từng chung sức chung lòng làm nên bao nhiêu kỳ tích trong những hoàn cảnh hiểm nguy hơn nhiều. Hãy nhìn thẳng vào Covid-19 với thái độ tự tin và tìm giải pháp thích đáng. Được như thế, không chỉ một "Cô Vy" chứ nhiều Cô Vy chúng ta cũng sẽ vượt qua.

Đừng để rách toạc toàng toang

Chống con Covid cả làng chung tay...

PGS-TS Phạm Văn Tình