Chuyện tình của Franz Kafka: 'Chuyện tình ảo qua mạng' đầu thế kỷ 20

(Thethaovanhoa.vn) - Dù những lá thư tình được Franz Kafka gửi qua bưu điện thay vì qua mạng như ngày nay nhưng mối tương tư giữa ông và Felice Bauer từ thế kỷ trước nào khác gì “phiên bản” xưa cũ của những cuộc tình ảo qua mạng ngày nay.

• Franz Kafka, ông hoàng trên ngai vàng văn học thế giới
• Franz Kafka – Đằng sau một đôi mắt đẹp

Biên niên sử một mối tình

Ngày 13/8/1912, một buổi tối mùa Hè ở Prague, chàng trai trẻ Franz Kafka gom đống bản thảo của mình để mang tới nhà anh bạn thân Max Brod. Chuyến viếng thăm tới nhà Brod vào buổi tối là chuyện bình thường với Kafka, nhưng tối đó thật sự là bất thường, bởi hai điều quan trọng: Kafka chuẩn bị gửi đi một trong những trước tác đầu tiên của mình để xuất bản, và đó là tối mà anh gặp nàng, người sẽ thống trị những tưởng tượng lãng mạn của Kafka trong suốt nửa thập kỷ tiếp theo.

Felice Bauer, một người họ hàng của gia đình Brod ở Berlin, đang ghé ngang qua Prague trên đường tới dự một đám cưới. Tối đó, nàng sẽ gặp một nhà văn mãnh liệt tại bàn ăn nhà Brod.

 Franz Kafka và Felice Bauer trên bìa sách Thư tình Franz Kafka gửi Felice Bauer

Theo ký ức của Kafka,nàngăn không nhiều và dường như dè dặt khi anh giới thiệu bản thân qua bàn ăn. Vài lời họ nói với nhau, thái độ của nàng, đôi dép trong nhà của nàng, nơi nàng ngồi, nơi anh ngồi, lời mời nàng cùng tham gia chuyến đi tới Jerusalem với anh, nỗi đau đớn bồn chồn khi anh (cùng với cha của Max Brod) đưa nàng về nhà: đó là tất cả nền móng mong manh của lâu đài tình ái mà họ sẽ xây lên, là tất cả những gì cần có để họ sống chết yêu nhau dù chẳng thể chạm vào nhau, là cái mà nhà Kafka học Elias Canetti phong là “Một vụ án khác của Kafka”.

Dù khoảng cách giữa Prague và Berlin chỉ vẻn vẹn hơn 350 cây số và số lần Kafka và Felice Bauergặp nhau chỉ đếm trên đầu ngón tay, điều đó cũng đủ để họ hai lần đính hôn dù chẳng bao giờ cưới. Nhưng giữa họ là hàng trăm lá thư - bức cuối cùng Kafka viết vào năm 1917 và khiến thế giới chao đảo vào năm 1955, khi Felice Bauerbán những bức thư anh gửi nàng - là một trong những biên niên sử sâu thẳm nhất của một con người đang bộc bạch, dù người đó thiếu vắng những rung động bồi hồi của sự đụng chạm.

Sự phi lý giữa thật và ảo

Ngày nay, thế giới của chúng ta bị chi phối bởi các con chữ hơn bao giờ hết. Trong khi thư viết tay sụt giảm mạnh thì vào năm 2015, trung bình mỗi nhân viên công sở nhận khoảng 121 bức thư điện tử mỗi ngày. Ở những năm 1910, nếu Kafka và Felice Bauer cũng làm việc cực nhọc tại các văn phòng ở Prague và Berlin, có thể họ cũng nhận số lượng thư từ, điện tín tương tự - về công việc và những vấn đề riêng.

Thư từ là mũi tên thần tình ái duy nhất mà Kafka có để gửi tình yêu của mình tới Felice Bauer, khiến cho mối tình, và cả bản thân tác giảthêm phần quyến rũ. Anh đã biến khoảng cách giữa đời thực và thế giới ảo trở thành lợi thế của mình, điều rất quen thuộc với giới trẻ ngày nay - có ai trong chúng ta lại không khéo léo biến mình thành một phiên bản hoàn hảo hơn trong thế giới mạng?

Kafka luôn ngăn chuyện biến mối tình qua thư của mình thành một trải nghiệm thực tế. Sau nhiều trốn tránh, cuối cùng anh cũng đồng ý tới gặp Bauer. Tới buổi sáng ngày hẹn hò, anh đánh điện nói sẽ không tới nhưng cuối cùng vẫn đến. Sau đó, ủ rũ và lãnh đạm, anh phàn nàn rằng cảm thấy rất thất vọng với Felice Bauerbằng xương bằng thịt.

Điều này đã được dự đoán, bởi một tháng trước cuộc hẹn, Kafka tự sự: “Người nào cửa đóng then cài với thế giới, người đó có thể hết ngày này qua ngày khác sáng tạo nên vẻ ngoài giống, và gần như đã bước vào một cuộc sống tươi đẹp như thực”. Câu chữ như linh cảm về một mối tình ảo. Những gì Kafka làm với những bức thư trữ tình nào có khác với những ứng dụng hẹn hò, những tin nhắn qua mạng mà thế hệ ngày nay quá rõ.

Kafka không hề mắc sai lầm bởi bản chất ảo trong mối quan hệ của họ là nỗ lực có chủ ý của anh: lòng trung thành vĩnh cửu của anh nằm ở viết lách, cũng như tình yêu của anh dành cho Felice Bauerlà một tác phẩm văn chương- cái anh có thể kiểm soát về nội dung và tần suất, có thể hôm nay “chúng ta dứt khoát thuộc về nhau”, vài tuần sau thì chỉ còn là “một cuộc hôn nhân trên đoạn đầu đài”. Nó hoàn toàn không thể “dịch” sang một cuộc hôn nhân thực.

Kín đáo và háo hức, kỷ nguyên internet khiến mỗi người đều phần nào trở thành nhà văn, điểm tô thêm cho bản thân thêm đẹp đẽ. Lối sống và văn chương của Kafka đã tạo nên tính từ “Kafkaesque”, để chỉ những giao lộ của sai lầm và tính chất sáo rỗng của đời sống thực. Những bức thư của Kafka cũng chỉ ra phi lý giữa chúng ta là ai và chúng ta muốn gì, giữa khao khát được chia sẻ thế giới nội tâm với nỗi sợ phải chịu tổn thương nếu phơi bày nó ra thế giới thực.

Trong bức thư cuối cùng gửi Felice, Kafka viết: “Nếu coi trọng đời sống của mình, chúng ta phải từ bỏ tất cả… Tôi bị trói buộc mãi mãi với bản thân, với con người thật của mình, con người mà tôi phải gắng sức chịu đựng”.

Tuy nhiên, đó không phải là kết thúc hoàn toàn. Ít lâu sau khi chia tay với Felice Bauer, tới năm 1920, theo thiên hướng tình ảo, Kafka viết lá thư đầu tiên cho Milena Jesenska, nàng thơ mới của mình.

Thư Vĩ (Tổng hợp)
Thể thao & Văn hóa