Di sản Việt Nam với 'chiến lược' tiếp cận UNESCO: Trước mắt, chỉ có đờn ca tài tử!

Cụ thể, cách đây 6 tháng, nhiều tranh luận đã diễn ra quanh kế hoạch lập hồ sơ đăng ký gửi UNESCO của Nghi thức chầu văn (tỉnh Nam Định chủ trì). Tiếp đó lần lượt là nghệ thuật hát then (Tuyên Quang), tranh Đông Hồ (Bắc Ninh), làng cổ Đường Lâm (Hà Nội). Chưa kể, nhiều di sản đã được nhắc tới từ cách đây ít nhất 3 năm như cụm danh thắng Tràng An (Ninh Bình), đảo Cát Bà (Hải Phòng) hay Nghệ thuật đờn ca tài tử của các tỉnh phía Nam...

1. Đặc biệt, vào ngày 28/3, tỉnh Quảng Ninh cũng đã có buổi báo cáo trước Bộ VH, TT & DL về kế hoạch lập hồ sơ “ ứng thí” cho cụm di tích Yên Tử. Theo đó, quần thể được đề cử có tổng diện tích lên tới trên 20.000 hecta, bao gồm 2 cụm chính là danh thắng Yên Tử (Uông Bí) - nơi phát tích Thiền phái Trúc Lâm của VN - và cụm lăng mộ Nguyên Lăng, Phụ Sơn Lăng, Tư Phúc Lăng... của 8 vua trần tại An Sinh (Đông Triều).

Một buổi đờn ca tài tử trên sông nước

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Mạnh Thắng, Phó Tổng thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO VN, tất cả các trường hợp của Nghi thức chầu văn, tranh Đông Hồ, di tích Yên Tử... vẫn chỉ đang dừng ở giai đoạn thu thập hồ sơ hoặc chờ sự đồng ý từ Thủ tướng Chính phủ để chính thức triển khai. Do thời hạn nhận hồ sơ từ UNESCO sẽ kết thúc vào 31/3 tới, gần như chắc chắn, các di sản này chỉ có thể đăng ký sớm nhất vào năm 2014 và chờ kết quả 1 năm sau đó.

2. “Riêng trong năm 2013, chúng ta chỉ có thể mang về một danh hiệu cấp thế giới duy nhất, nếu hồ sơ Nghệ thuật đờn ca tài tử được UNESCO chính thức công nhận. Những danh hiệu khác, nếu có, sẽ chỉ đến vào năm 2014” - Ông Nguyễn Mạnh Thắng, trả lời TT&VH. Theo lời ông Thắng, số phận của bộ hồ sơ này (gửi đi từ năm 2012) sẽ chính thức được định đoạt trong phiên họp Hội đồng của UNESCO tại Azerbaizan vào cuối tháng 11 năm nay.

Trong năm 2013 này, ở hạng mục Di sản văn hóa, VN đã chính thức đệ trình lên UNESCO 2 bộ hồ sơ của đảo Cát Bà và cụm danh thắng Tràng An vào tháng 2 vừa qua.  Ở hạng mục Di sản Văn hóa phi vật thể, bộ hồ sơ Dân ca ví dặm (2 tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh và Viện Văn hóa Nghệ thuật VN xây dựng) cũng đang được hoàn thiện những thủ tục cuối cùng để kịp gửi lên UNESCO trước hạn chót 1/4.

Riêng ở hạng mục Di sản Tư liệu thế giới, hạn chót để UNESCO nhận hồ sơ cho đợt xét tặng danh hiệu cấp châu Á - Thái Bình Dương cho năm 2014 là tháng 10 tới đây. Hiện tại, theo nhiều chuyên gia, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, nơi bảo quản bộ Châu bản triều Nguyễn có ngự phê (bút tích của các vua Nguyễn) đang được động viên lập hồ sơ đề cử cho danh hiệu này. Như vậy, dự kiến trong năm 2014, VN sẽ có ít nhất 4 hồ sơ được UNESCO xét duyệt.

“Từ vài năm nay, UNESCO khuyến cáo các nước tham gia nên chủ động xếp thứ tự ưu tiên trong trường hợp gửi nhiều hồ sơ đề cử cho danh hiệu Di sản Văn hóa phi vật thể. Ngoài ra, tổ chức này cũng khuyến khích ưu tiên các bộ hồ sơ được xây dựng liên thông bởi nhiều quốc gia, hoặc thuộc về các nước chưa có danh hiệu nào” - ông Thắng giải thích về việc VN năm nay chỉ có 1 hồ sơ đăng ký “ứng thí” là Đờn ca tài tử.

Ngoài ra, ở hạng mục Di sản văn hóa, UNESCO chỉ chấp nhận các quốc gia gửi một hồ sơ mỗi năm cho từng thể loại: di sản tự nhiên, di sản văn hóa, di sản hỗn hợp. Trong hạng mục này, VN gửi 2 bộ hồ sơ  vì đăng ký tham dự theo  thể loại khác nhau là di sản tự nhiên (đảo Cát Bà) và di sản hỗn hợp (khu danh thắng Trường An).

Liên tục trong 5 năm qua, VN đều đặn nhận về các danh hiệu di sản thế giới cho mọi loại hình. Bởi vậy, hy vọng lớn nhất trong năm nay là việc di sản Đờn ca tài tử của VN sẽ tiếp tục kéo dài chuỗi thành tích này, trước khi chúng ta bước sang năm 2014 với rất nhiều hồ sơ “ứng thí” khác.