Đọc "Nết Na và Cù Nhây": Khi trẻ thơ "cơi nới" thế giới chật hẹp

Không nghi ngờ, thế giới của con người đang ngày chật hẹp đi. Điều này được thể hiện rõ nét ở các đô thị lớn, khi chật vật lắm ta mới tìm được cho mình một không gian sống. Chật hẹp đến sinh ra tâm lý ngại ngần chia sẻ thế giới của mình cho một ai khác, kể cả việc một đứa trẻ ra đời. Mà trong Nết Na và Cù Nhây của Yên Khương (NXB Kim Đồng, 2024), đó là sự ra đời lần lượt của hai đứa trẻ cách nhau ba tuổi, với bao phiền phức rắc rối.

Nhưng ở đó, Yên Khương, bằng lòng yêu thương "luôn có cảm giác được "sạc đầy năng lượng" mỗi ngày khi quan sát và đồng hành với những đứa trẻ", lại cho thấy thế giới có thể mở rộng thế nào khi đứa trẻ được sinh ra.

Hai thế giới tròn một vòng xinh

Nết Na và Cù Nhây kể về hai chị em, không chỉ khác biệt về độ tuổi, mà cả về ngoại hình lẫn tính cách. Chị nết na bao nhiêu thì em cù nhây bấy nhiêu. Chị học giỏi, ham mê đọc sách, khám phá, với cái bụng béo mềm mịn mà em rất mê. Ngược lại em nghịch ngợm, thích đeo bám chị, lười ăn, gầy và là nguồn cơn của mọi rắc rối xảy ra.

Truyện chia làm hai phần: Phần đầu chị kể về em, phần sau em kể về chị. Sự thay đổi góc nhìn không chỉ mở ra sự đa dạng trong cách cảm nhận về đối phương và thế giới. Đó còn là cách kể của lòng yêu thương, thế giới chị trong em và ngược lại. Hai thế giới nhỏ bé đáng yêu soi chiếu nhau khép lại thành một vòng tròn đầy đủ của thương yêu. Thông điệp của tác phẩm cũng từ đó mà bật ra giản dị, tự nhiên, không giáo điều: "Điều tuyệt vời nhất là khi có chị, có em!".

Sự ra đời của Cù Nhây dưới mắt Nết Na là niềm mong ngóng đi kèm bao nhiêu phiền phức: rớt dãi gớm chết, những cú cắn đau điếng, bị lẽo đẽo bám đuôi và bị trêu là Sâu bụng béo. Nhưng sau những lần em đột ngột biến mất, nhất là sau lần hai chị em suýt chết đuối, Nết Na tự đặt ra cho mình quy tắc thứ 15: Bảo vệ Cù Nhây mãi mãi.

Cù Nhây ước làm cái đuôi của chị, luôn luôn sợ mất chị vì theo lời cô bé tự kể, "lí do lớn nhất khiến tôi chào đời chính là để gặp chị Nết Na. Chị đã luôn nói vào tai tôi từ ngày tôi còn ở trong bụng mẹ, rằng ở ngoài này có nhiều thứ hay ho lắm". Tình yêu ấy của Cù Nhây kết tụ rõ ràng nhất ở… cái bụng béo của chị, phải được sờ cái bụng béo của chị mới có thể đi vào giấc ngủ. Và cũng theo cảm nhận của cô bé: "chiếc bụng kì lạ ấy mềm mại, dễ chịu hơn hết thảy đám thú nhồi bông mà chúng tôi có, nó mát rượi vào mùa hè và lại cực kì ấm áp vào mùa đông". Đến mức, cô bé ước ao có được cái bụng béo như chị. Và đó là nguồn cơn của một câu chuyện lí thú, được bố mẹ giải quyết một cách tinh tế, phù hợp với tâm lí trẻ thơ.

Ngôi nhà kỳ diệu

Tác giả Yên Khương khiến người đọc nhận ra thế giới được mở rộng bao nhiêu khi một đứa trẻ chào đời.

Đó không phải là chuyện không gian bị chật lại, bị chia nhỏ đi, ví như phòng đọc sách của mẹ bị trưng dụng thành phòng chơi của hai chị em, phòng của ông bà liên tục bị hai đứa trẻ "xâm chiếm" tới mức ông phải mua thêm một cái tivi khác, hay việc phải kê thêm một chiếc giường vào căn phòng gỗ. Ngược lại, với sự ra đời của Cù Nhây, ngôi nhà bỗng như rộng ra vô biên, khi một cánh cửa được mở ra, một kho chứa đồ bị khám phá.

 Đoạn Cù Nhây đột ngột biến mất mang đủ tính chất hồi hộp li kì theo từng bước chân tìm em đầy lo âu của Nết Na. Cầu thang gỉ sét, đầy bụi như lối mở ra một khu vườn bí mật, thậm chí là một khu rừng: "Khu vườn trước mặt tôi um tùm một màu xanh, những tán dọc mùng xanh mướt xuề xòa trước mặt cản hết tầm nhìn. Những cây lá lốt cũng bò ngang dọc che hết lối đi. Tôi thấy mình như lạc vào một khu rừng chứ không phải là khu vườn mà tôi từng biết".

Không chỉ tìm thấy em trong khu rừng ấy, Nết Na còn giải cứu được một chú gà tre với đầy đủ tình tiết gay cấn trong những câu chuyện phiêu lưu. Lần khác, cuộc phiêu lưu của hai đứa trẻ mở ra chiếc kho bí mật, Cù Nhây trở thành thợ săn mọt gỗ, nơi đó dấu vết ngoằn ngoèo của cánh cửa bị mọt ăn khiến Nết Na liên tưởng đến sa mạc Gobi. Với Cù Nhây, đó còn là thế giới được mở ra bằng mùi, khi vừa lọt lòng cô bé đã ngửi ra chính xác mùi của thế giới, nhất là nhận ra mùi của mẹ thơm lựng, ngọt lành không thể lẫn. Tuyệt vời biết mấy những thứ mùi lạ lùng mang theo cả một câu chuyện của Nết Na. Không chỉ là mùi, mà cả một thế giới rộng lớn ngoài kia được chị mang về.

Những đứa trẻ sẽ kể bạn nghe về cuộc tẩu thoát của đám thú nhồi bông. Buổi tối trước khi khi ngủ, Nết Na luôn xếp chúng gọn gàng quanh mình, thậm chí còn ru chúng ngủ, vậy mà sáng nào đám thú cũng chạy biến đâu mất hết. Lắng nghe trẻ thơ mới biết đám thú ấy muốn làm một cuộc đào thoát sang giường của Cù Nhây vì nhớ mùi sữa thơm của em bé. Cuộc trò chuyện của rùa mai xám, voi có cánh, ong Kitty, ngựa Pony… được Nết Na kể lại sinh động và vô cùng chân thực.

Bị cuốn vào trí tưởng tượng kỳ diệu của trẻ, người đọc không ngạc nhiên khi một cây hương thảo và hai con bọ cũng gợi lên ước ao khám phá, đám thức ăn trong tủ lạnh muốn làm một cuộc đào thoát khỏi cô chủ biếng ăn, biết viết thư kể về những cuộc phiêu lưu kỳ thú của chúng…

 Ngôi nhà đã được cơi nới đến vô tận cùng trí tưởng tượng hồn nhiên, lòng chị lớn lên để yêu thương che chở em, thế giới em cũng thêm sắc màu ấm áp dịu dàng bao nhiêu khi có chị. Thế giới rộng lớn ấm áp yêu thương vừa bằng một chiếc bụng béo của chị, đong đầy đôi mắt to tròn của em.

Và như thế, tác giả Yên Khương đã gần gũi, lắng nghe, quan sát đến say mê thế giới trẻ thơ mới có thể tái hiện thế giới ấy bằng ngôn ngữ trẻ thơ, cách cảm nhận trẻ thơ, trí tưởng tượng hồn nhiên trẻ thơ. Truyện có khá nhiều những chi tiết thú vị, những nụ cười hóm hỉnh. Trẻ thơ đọc gặp được chính mình, người lớn soi vào thấy tâm hồn được trẻ thơ nuôi nấng.

 Thì ra, ngôi nhà không hề chật hẹp hơn khi đứa trẻ ra đời, mà nó được cơi nới bằng chiều kích của vô biên, cả không gian ngoại giới lẫn không gian tâm hồn.

Cách chọn điểm nhìn trẻ thơ để kể, soi chiếu vào nhau khiến hai phần truyện bổ sung tạo thành một thế giới vừa vặn, hồn nhiên bí ẩn như nó vốn là. Dĩ nhiên không thiếu vắng những bài học về đa dạng môi sinh, cách chung sống, tôn trọng khác biệt… được lồng ghép trong những câu chuyện tưởng tượng sinh động, dễ được trẻ em chấp nhận.

Phần kết dừng lại có phần đột ngột, nhưng lại gợi được ở người đọc sự chờ mong. Mong rằng truyện sẽ còn được tiếp nối và phát triển hấp dẫn hơn ở những phần tiếp theo.