Gặp lại các tác giả được đưa vào sách giáo khoa - Nguyễn Thị Kim Hòa: 'Chính văn chương mang tôi ra khỏi 4 bức tường'

Một trong những tác giả có mặt thường xuyên trong chương trình tiểu học là nhà văn Nguyễn Thị Kim Hòa. Hẳn học sinh sẽ bất ngờ khi biết, người viết nên những trang văn ấm áp cho mình học là cô giáo Hòa - người không may bị sốt bại liệt từ nhỏ, nhưng luôn nỗ lực vươn lên trong cuộc sống. Vừa làm nghề "gõ đầu trẻ", duy trì lớp dạy kèm 17 năm nay, vừa gặt hái nhiều thành công về văn chương.

Nguyễn Thị Kim Hòa có 5 tác phẩm đã in trong sách giáo khoa: Bạn mới, Út Tin (Tiếng Việt 2, bộ Chân trời sáng tạo), Chiếc nhãn vở đặc biệt, Cậu bé và mẩu san hô (Tiếng Việt 3, bộ Chân trời sáng tạo), Vệt phấn trên mặt bàn (Tiếng Việt 4, bộ Kết nối tri thức và cuộc sống). Trên số báo phát hành ngày 31/3/2021, cũng chuyên mục này, báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) đã đề cập 2 tác phẩm Bạn mới, Út Tin, còn bài này là một câu chuyện khác.

Lớp học truyền cảm hứng

* Là nhà văn có nhiều tác phẩm được giảng dạy trong sách giáo khoa, điều này có ý nghĩa như thế nào đối với chị?

- Từ khi tôi cótác phẩm trong sách giáo khoa, thật thú vị, có những bạn cũ ở xa bao năm không gặp bỗng nhớ tới mình nhờ trang sách của con. Bạn mở trang sách của con, gặp cái tên quen quen liền chụp hình hỏi có phải đây là tác phẩm của tôi không. Chúng tôi nói chút xíu về tác phẩm, về kỷ niệm, chỉ vậy thôi mà rất vui.

Đặc biệt hơn, vì còn là cô giáo dạy kèm, những học sinh của tôi năm nay được học tác phẩm của "cô giáo mình" trong sách lớp 4. (Ở địa phương tôi, học sinh học bộ Kết nối tri thức và cuộc sống). Còn 2 năm trước thì các em có biết cô có tác phẩm trong sách giáo khoa Chân trời sáng tạo thôi, chứ không được học. Lũ trẻ nhìn thấy tác phẩm của cô thì reo lên, mang khoe nhau, điều đó khiến tôi cảm thấy niềm vui của mình được sẻ chia nhiều lắm.

* Trong số những tác phẩm in trong sách giáo khoa, chị thích nhất tác phẩm nào?

- Có lẽ là Cậu bé và mẩu san hô, vì nó gắn với nhiều kỷ niệm và cũng là tác phẩm tôi gửi gắm nhiều tâm tư, mong muốn của mình. Câu chuyện kể về một cậu bé đi chơi khu bảo tồn biển thì gặp mẩu san hô mà cậu rất thích. Nhưng vì được chia sẻ, hiểu về việc bảo vệ môi trường biển, cậu đã đấu tranh tư tưởng, thả mẩu san hô ấy trở về biển…

Ở quê tôi có hang Rái, nơi nhiều người và du khách đến bẻ trộm san hô làm kỷ niệm, san hô cũng bị khai thác đến mức báo động. Tôi mong rằng, ít nhất những đứa trẻ đọc tác phẩm của mình, biết "đấu tranh tư tưởng" không vì sở thích nhất thời, vô ý thức tàn phá môi trường thiên nhiên.

Đây là tác phẩm tôi được nhóm biên soạn đặt hàng viết cho sách giáo khoa. Trước khi viết câu chuyện này, tôi viết một tác phẩm về cây đa cổ thụ bị những người khai thác gỗ bứng đi và nỗi buồn vô hạn của tụi nhỏ khi thấy cây đa biến mất. Tác phẩm ấy, thú thực tôi rất thích, sửa đi sửa lại nhiều lần vẫn không qua vòng thẩm định. Cho đến khi phải thay bằng văn bản thứ 3 là Cậu bé và mẩu san hô thì mới đạt yêu cầu. 

* Hình như cả nghề văn lẫn "gõ đầu trẻ" không phải là nghề ban đầu mà chị chọn học?

- Tôi từng mơ trở thành một phát thanh viên truyền thanh. Ngày nhỏ, nghe đài, nhất là các chương trình đọc truyện hoặc Quà tặng âm nhạc, tôi mê tít giọng các cô phát thanh viên. Mê đến nỗi cứ nghe phong thanh sắp đến lượt lớp tôi phát thanh (thời đó, các lớp thường được luân phiên phụ trách đọc tin tức trong các buổi sinh hoạt toàn trường), tôi toàn xung phong... cầm micro. Dù thực tế, tay tôi không nâng nổi micro lâu, toàn phải nhờ bạn bè, thầy cô... cầm cho đọc.

Những kỷ niệm "bon chen" cùng "ước mơ nghề nghiệp" ban đầu ấy, giờ nghĩ lại, vẫn khiến tôi rất vui. Vui nhất, khi sau này, được tiếp xúc với nhiều phát thanh viên trong các buổi phỏng vấn, tôi nhận ra: Chả phát thanh viên nào có giọng dở như tôi! (Cười).

* Nghề văn và nghề giáo đã tương hỗ với chị thế nào?

- Làm "cô giáo làng", tôi tích lũy vốn để "mở cửa tiệm viết", làm bà chủ chuyên "bán chuyện kể" cho thiếu nhi. 17 năm dạy học, tôi có được gia tài là vô số nhân vật, từ ngữ, giọng điệu của trẻ nhỏ.

Ở lâu với học trò mình, đôi lúc, tôi thấy mình đang nói ngôn ngữ của các em, suy nghĩ y chang như các em. Tôi thường tranh thủ những lúc "con nít hóa" ấy để lên vài ý tưởng gì đó. Nhiều ý tưởng như vậy đã thành sách. Tụi trò nhí của tôi thường đọc chúng và reo lên rằng: "A, cô viết về con nè. Đúng không cô?".

* Tác phẩm mới của chị là "Vương quốc ngộ nghĩnh", như một sự nối dài của "Chuyện kể ở lớp cây me". Những đề tài lấy cảm hứng từ lớp học, học sinh của mình, hẳn tạo cho chị nhiều cảm hứng?

- Cũng như tập truyện đồng thoại Chuyện kể ở lớp cây me, tác phẩm mới này cũng kể những câu chuyện nhỏ xinh như thế, nhưng nhân vật là con người. Một vương quốc chỉ toàn trẻ con, với không gian mở rộng hơn lớp học một chút, nhưng trông như một xã hội thu nhỏ. Ở đó, mỗi cô cậu bé cũng là bác sĩ, họa sĩ, thợ làm bánh, nông dân...

Vậy mà, thoắt cái đã 17 năm, những đứa trẻ tôi dạy từ thời còn tập viết chữ, nhiều đứa vào đại học, có đứa đã lấy vợ, lấy chồng. Nhìn lại, tôi mới thấy lớp học chính là món quà tuyệt vời mình được cuộc đời ban tặng. Lớp học không chỉ cho tôi niềm vui công việc. Làm người dạy trẻ nhỏ, tâm hồn tôi được mãi mãi thơ trẻ.

Văn chương luôn là người bạn đồng hành tuyệt vời nhất

* Viết văn luôn được coi là công việc "trời đày". Điều này đúng với rất nhiều nhà văn, còn với Nguyễn Thị Kim Hòa thì sao?

- Có những khi sức khỏe xuống dốc, những lần áp lực với công việc dạy học, vào những lúc nửa đêm về sáng, tôi vẫn phải nằm dài ra mà viết, để dị mọ từng con chữ giữa cơn đau cột sống. (Chỉ ở tư thế này Kim Hòa mới có thể viết được - PV). Những lúc ấy, có khi tôi tự hỏi vì sao lại tiếp tục công việc khổ ải này? Tại sao mình lại hành xác mình như vậy?

Nhưng, đó chỉ là những suy nghĩ chốc lát, thoáng qua. Văn chương vẫn luôn là người bạn đồng hành tuyệt vời nhất với tôi.

Có văn chương, cuộc sống tôi vui hơn. Quanh quẩn suốt ngày với lớp học, sức khỏe cũng không cho phép đi nhiều nơi, không gian sống của tôi chỉ gói gọn trong 4 bức tường nhà mình. Chính văn chương mang tôi ra khỏi 4 bức tường ấy.

Từ ngày có văn chương, tôi có thêm những sẻ chia, những người bạn, những chuyến đi, có những giờ phút bản thân mình được đối diện với chính mình trên trang viết. Không phải là những giải thưởng, chính những điều ý nghĩa này giữ tôi gắn kết với văn chương mà chưa bao giờ có ý định từ bỏ công việc tưởng như có lúc "trời đày".

* Với chị, viết cho thiếu nhi hoặc cho người lớn khiến bạn hài lòng về tác phẩm của mình hơn?

- Mỗi đề tài đều đem đến cho người viết trải nghiệm, cảm xúc riêng. Tôi thường chọn viết cho thiếu nhi để "thanh lọc" lại đầu óc sau một thời gian tập trung vào đề tài người lớn nào đó. Cảm xúc hồn nhiên, trong trẻo khi được trở về làm trẻ nhỏ luôn giúp tinh thần "đứa người lớn biết viết văn" thức dậy, thoát ra khỏi ám ảnh của các sáng tác trước. Và cứ thế, vòng quay sáng tác của tôi lại bắt đầu.

Nghe thì có vẻ tôi dành nhiều tình cảm hơn cho các sáng tác thiếu nhi. Nhưng thật sự, tôi tin, người viết nào trước sáng tác của bản thân (dù đề tài gì) cũng đều có cảm xúc của người mẹ khi nhìn ngắm các con mình. Nếu hỏi một người mẹ yêu đứa con nào nhiều hơn, hài lòng với đứa nào hơn, tôi nghĩ, quả là một câu hỏi khó trả lời.

* Nhiều bạn bè yêu quý và coi Kim Hòa là nhà văn truyền cảm hứng. Vậyai là người truyền cảm hứng cho chị?

- Năm tôi học lớp 12, tỉnh tôi có tổ chức một cuộc thi kiến thức cho học sinh cấp 3, cũng gần như một cuộc thi Đường lên đỉnh Olympia của Ninh Thuận. Nhờ cuộc thi ấy, tôi được gặp một người thầy. Người cho đến bây giờ vẫn luôn là "người cha tinh thần", chia sẻ từng niềm vui, hỗ trợ hết lòng khi tôi gặp khó khăn. Đó chính là thầy Nguyễn Đức Thạch - người truyền cảm hứng cho cả văn chương và cuộc sống của tôi.

Thầy tôi không viết văn. Nhưng học trò của thầy, những "môn sinh của Thạch gia trang" (tên gọi thân thương thầy đặt cho lớp học tại nhà), có rất nhiều người hoạt động trong lĩnh vực sáng tác, báo chí, nghiên cứu. Và chắc chắn không chỉ riêng mình tôi được truyền cảm hứng từ thầy, một con người đẹp đúng nghĩa.

Tôi không phải là học trò xuất sắc của thầy. Trong vườn hoa đại học của Thạch gia trang, tới giờ, tôi vẫn còn cảm thấy có lỗi vì chưa có được chậu cây mang tên mình. (Bọn học trò chúng tôi, theo lệ, ai đậu đại học sẽ đem đến một chậu cây nhỏ, góp vào vườn hoa nhà thầy).

Dẫu vậy, những lúc khó khăn nhất, những lúc cần nghe một lời khuyên, tôi luôn tìm đến thầy, đến Thạch gia trang. Như cánh chim nhỏ tìm về bóng núi. Như đứa con hạnh phúc, vì có được một mái nhà để trở về.

* Cảm ơn chị đã chia sẻ!