Góc nhìn 365: Tạm biệt cà phê đường tàu

Một vụ tai nạn hi hữu vừa xảy ra vào cuối tuần qua: Ngày 18/9, trong khi mải chụp ảnh tại khu vực “cà phê đường tàu” ở Hà Nội, một du khách Hàn Quốc đã bất cẩn va chạm với tàu hỏa và bị hất văng vào tường.

Từ ngày 15 - 17/9 sẽ thu hồi toàn bộ giấy phép của các hộ kinh doanh cà phê đường tàu

Chi nhánh Khai thác đường sắt Hà Nội (Tổng công ty Đường sắt Việt Nam) vừa đề nghị UBND các quận Ba Đình, Hoàn Kiếm (Hà Nội) và nhiều phường liên quan phối hợp xử lý tình trạng bán hàng, quay phim, chụp ảnh trên tuyến đường sắt chạy qua khu vực này.

Không gây thương tích, nhưng tai nạn ấy cũng đủ để khu vực Điện Biên Phủ - Lý Nam Đế ùn tắc nhiều giờ, khi đoàn tàu dừng lại giải quyết sự cố. Hơn thế, một lần nữa, dư luận lại hướng sự chú ý về xóm “cà phê đường tàu” ở… những ngày tồn tại cuối cùng.

Nói “cuối cùng” bởi cuối tuần qua, các cơ quan quản lý đã thi hành các biện pháp rất dứt khoát để đóng cửa khu vực từng gây tốn rất nhiều giấy mực này.

Nổi lên từ giai đoạn 2017, 2018 với những quán cà phê nằm sát sạt đường tàu hỏa tại đoạn phố kéo từ Lê Duẩn tới Phùng Hưng, không gian này đã thu hút một lượng du khách khổng lồ trong thời gian tồn tại - thậm chí xuất hiện cả trên hệ thống mạng xã hội hay tạp chí du lịch quốc tế như một địa chỉ khám phá đặc thù tại Hà Nội.

Và cho dù từng bị đóng cửa vài năm trước, thời gian qua, cà phê đường tàu lại hoạt động trở lại, với sự bùng nổ về lượng khách du lịch quốc tế trong giai đoạn hồi phục “hậu Covid-19” này.

“Tiếng vang” của cà phê đường tàu tất nhiên cũng đồng hành với nỗi lo của phía quản lý, trước những tai họa tiềm ẩn từ việc vi phạm hành lang an toàn đường sắt. Và, vụ va chạm vừa qua ít nhiều cho thấy sự lo lắng - cũng như quyết định đóng cửa không gian này - là có cơ sở.

***

Thay vì sự nuối tiếc mà nhiều người đang dành cho không gian này, có lẽ điều hợp lý nhất ở thời hiện tại là việc “giải mã” sức hút về du lịch của nó, để chúng ta nghĩ tới các giải pháp ở một số trường hợp tương tự.

Nhiều người vẫn cho rằng cà phê đường tàu hấp dẫn bởi “cảm giác mạnh” của du khách khi ngồi sát những chuyến tàu hỏa chạy qua, thậm chí là… nhảy vội khỏi đường ray lúc tàu tới gần. Nhưng có lẽ, điều này chưa đủ.

Không gian của khu đường tàu ấy là một góc đặc biệt với những ngôi nhà vươn sát đường sắt - sản phẩm của một giai đoạn quản lý lỏng lẻo về trật tự đô thị. Tại đó, các nếp nhà chật hẹp nhuốm màu thời gian luôn chen chúc nhau, với với bếp than tổ ong trước cửa, với đồ đạc tuềnh toàng cũ kỹ… như gợi ra bức tranh sinh động nhất của một Hà Nội cũ trong quá khứ.

• Hà Nội: Kiến nghị xử lý dứt điểm tụ điểm cà phê đường tàu
• Xem xét kiến nghị của người dân 'phố cà phê đường tàu'
• Hà Nội giám sát không để khu vực phố cà phê đường tàu tái hoạt động

Để rồi, với cách bày trí bằng những vật liệu giản dị và cũng đầy “phong cách bao cấp”, khu cà phê đường tàu chật hẹp - với trung tâm là tuyến đường sắt hơn trăm tuổi và những con tàu cũ kỹ chạy qua - bỗng trở thành cầu nối để đưa du khách về ký ức của một thời xưa cũ. Và khác với những quán ăn hay quán cà phê bao cấp “tái hiện” như một thứ mốt, ở khu vực này, cuộc sống thật vẫn diễn ra như chính nó của mấy chục năm qua.

Trong một lần trò chuyện với người viết, PGS Nguyễn Văn Huy, chuyên gia về bảo tàng, cũng nhắc tới câu chuyện này. Như lời ông, chúng ta thường nhìn những ngôi nhà cũ hay những khu “ổ chuột” lâu năm ấy bằng tư duy về sự lạc hậu, cũ kỹ cần xóa bỏ. Nhưng ẩn dưới không gian xưa cũ ấy, du khách hoàn toàn có thể tìm thấy một nếp sống, một lớp văn hóa được tích lũy, chọn lọc và kết tụ theo thời gian.

Cà phê đường tàu đóng cửa, cũng đành. Nhưng,“bài học” mà nó để lại cho ngành du lịch chính là sự gợi mở về cách khai thác những góc đô thị tưởng như xưa cũ, ọp ẹp nhưng lại lưu giữ một phần lịch sử và ký ức của thành phố. Bởi, như nhận xét của nhà dân tộc học nổi tiếng Georges Condominas, những điều lạ chính là những điều của cuộc sống thường ngày.

Trí Uẩn