GS Trần Quốc Vượng triết lý về giỗ Tổ Vua Hùng
10/04/2011 11:24 GMT+7 | Thế giới
Cố Giáo sư Trần Quốc Vượng từng có bài viết nghiên cứu kỹ lưỡng về "Tín ngưỡng thờ Hùng Vương." Chúng tôi xin trân trọng giới thiệu cùng độc giả một phần bài viết này để hiểu thêm về tín ngưỡng đang được đệ trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Bài viết có tiêu đề: "Căn bản triết lý đền Hùng và giỗ Tổ Vua Hùng"
Đền Hùng là đền thờ Tổ, không phải Tổ của riêng một gia đình, riêng một dòng họ, riêng một xóm làng, thậm chí riêng một vùng, mà là Tổ của cả nước.
Về mặt triết lý tín ngưỡng dân gian, Tổ Hùng được thờ ở đền Hùng đã trải qua một quá trình siêu việt tâm linh vượt lên trên mọi thức Tổ cụ thể, lên trên cả vua Tổ là gốc rễ ý thức của sự thờ cúng này để đạt tới mức Tổ toàn vẹn, hoàn thiện, căn bản, triệt để.
Lễ hội đền Hùng cũng không chỉ còn dừng lại nơi ngày giỗ Tổ, tưởng nhớ tổ tiên, không chỉ là cuộc hành hương về đất Tổ, đất thánh hay là đất phát tích của một dòng vua đầu tiên, đất phát tích của dân tộc Việt Nam, mà thực sự đã trở thành một bức bách tâm linh: Trở về nguồn cội tìm về dân tộc hay đúng hơn, đối với văn hiến Việt Nam, là sự trở về cội nguồn dân tộc…
Từ trong vô thức tập thể, từ trong tiềm thức sâu xa của cả dân tộc, Tổ Hùng từ thế kỷ XV mà đặc biệt từ thời đại Hồ Chí Minh đã hiển minh hiển hiện trên bình diện ý thức dân tộc, như là một biểu hiện của ý thức quốc gia dân tộc, ý thức độc lập dân tộc, và từ một nguyên mẫu, một cổ bản hay cổ tượng của huyền thoại, huyền sử Việt Nam, đã trở thành, chính thức trở thành, một biểu tượng của thống nhất Việt Nam, của toàn thể Việt Nam.
Điều đó nói lên tầm quan trọng đặc biệt của đền Hùng và lễ hội đền Hùng, không thể xếp hàng ngang với các đền miếu khác và các lễ hội khác mà chỉ có thể xếp đứng đầu hàng dọc của phức hệ tâm linh Việt Nam…
Người Việt Nam đã đi từ sự tôn thờ tổ tiên gia đình, dòng họ mình đến chỗ tôn thờ tổ Hùng cả nước, tìm đến cội nguồn uyên nguyên trong sáng và bản tính đồng nhiên của con người, là sự tôn thờ một thời đại tôn trọng quyền con người, quyền của người dân, là sự bình đẳng, bình quyền trai gái, giàu nghèo, rất ít tôn ti đẳng cấp (trung tâm triết lý truyện Trầu cau, Bánh dày bánh chưng, Chử Đồng Tử, Tiên Dung) rất ít chuyện đuổi theo danh và lợi (triết lý Phù Đổng).
Bình quân tình - lý một cách hồn nhiên mà không lý sự dông dài (triết lý các truyện cổ tích)…
Đó là đối tượng tôn thờ đúng đắn và độc đáo. Nhưng điều quan trọng còn là ở chỗ tôn thờ cách nào hay là hành động tôn thờ. Nói như triết gia Kierkegaard "không phải đối tượng được tôn thờ là đáng kể mà chính là hành động tôn thờ."
Do đó việc tế tự phải và cần phi vật thể hóa, không cần đồ dâng cúng gắn với việc tin là có một đời sống khác sau khi chết hay linh hồn bất tử mà là một tác động nhằm hoàn thiện chính những người dâng hiến hành hương là đại đa số dân chúng của ta.
 Chân dung cố Giáo sư Trần Quốc Vượng - Nguồn: Internet |
Đền Hùng là đền thờ Tổ, không phải Tổ của riêng một gia đình, riêng một dòng họ, riêng một xóm làng, thậm chí riêng một vùng, mà là Tổ của cả nước.
Về mặt triết lý tín ngưỡng dân gian, Tổ Hùng được thờ ở đền Hùng đã trải qua một quá trình siêu việt tâm linh vượt lên trên mọi thức Tổ cụ thể, lên trên cả vua Tổ là gốc rễ ý thức của sự thờ cúng này để đạt tới mức Tổ toàn vẹn, hoàn thiện, căn bản, triệt để.
Lễ hội đền Hùng cũng không chỉ còn dừng lại nơi ngày giỗ Tổ, tưởng nhớ tổ tiên, không chỉ là cuộc hành hương về đất Tổ, đất thánh hay là đất phát tích của một dòng vua đầu tiên, đất phát tích của dân tộc Việt Nam, mà thực sự đã trở thành một bức bách tâm linh: Trở về nguồn cội tìm về dân tộc hay đúng hơn, đối với văn hiến Việt Nam, là sự trở về cội nguồn dân tộc…
Từ trong vô thức tập thể, từ trong tiềm thức sâu xa của cả dân tộc, Tổ Hùng từ thế kỷ XV mà đặc biệt từ thời đại Hồ Chí Minh đã hiển minh hiển hiện trên bình diện ý thức dân tộc, như là một biểu hiện của ý thức quốc gia dân tộc, ý thức độc lập dân tộc, và từ một nguyên mẫu, một cổ bản hay cổ tượng của huyền thoại, huyền sử Việt Nam, đã trở thành, chính thức trở thành, một biểu tượng của thống nhất Việt Nam, của toàn thể Việt Nam.
Điều đó nói lên tầm quan trọng đặc biệt của đền Hùng và lễ hội đền Hùng, không thể xếp hàng ngang với các đền miếu khác và các lễ hội khác mà chỉ có thể xếp đứng đầu hàng dọc của phức hệ tâm linh Việt Nam…
Người Việt Nam đã đi từ sự tôn thờ tổ tiên gia đình, dòng họ mình đến chỗ tôn thờ tổ Hùng cả nước, tìm đến cội nguồn uyên nguyên trong sáng và bản tính đồng nhiên của con người, là sự tôn thờ một thời đại tôn trọng quyền con người, quyền của người dân, là sự bình đẳng, bình quyền trai gái, giàu nghèo, rất ít tôn ti đẳng cấp (trung tâm triết lý truyện Trầu cau, Bánh dày bánh chưng, Chử Đồng Tử, Tiên Dung) rất ít chuyện đuổi theo danh và lợi (triết lý Phù Đổng).
Bình quân tình - lý một cách hồn nhiên mà không lý sự dông dài (triết lý các truyện cổ tích)…
Đó là đối tượng tôn thờ đúng đắn và độc đáo. Nhưng điều quan trọng còn là ở chỗ tôn thờ cách nào hay là hành động tôn thờ. Nói như triết gia Kierkegaard "không phải đối tượng được tôn thờ là đáng kể mà chính là hành động tôn thờ."
Do đó việc tế tự phải và cần phi vật thể hóa, không cần đồ dâng cúng gắn với việc tin là có một đời sống khác sau khi chết hay linh hồn bất tử mà là một tác động nhằm hoàn thiện chính những người dâng hiến hành hương là đại đa số dân chúng của ta.
Ta cần đặt trọng tâm lễ hội đền Hùng vào tác động trên bình diện tâm lý sống, nghệ thuật sống. Trung với nước, hiếu với dân, gạn lọc việc đời Hùng và thêm ý nghĩa mới biến thành thơ, thành nghệ thuật, khiến cho việc giỗ Tổ chỉ là chuyện thực hiện nghĩa tình trọn vẹn.
Theo Vietnam+
Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm
-
-
20/12/2024 15:42 0 -
-
-
-
-
-
20/12/2024 14:50 0 -
20/12/2024 14:49 0 -
-
20/12/2024 14:39 0 -
20/12/2024 14:13 0 -
20/12/2024 14:02 0 -
-
-
20/12/2024 13:45 0 -
20/12/2024 13:25 0 -
20/12/2024 11:55 0 -
-
- Xem thêm ›