200 năm ngày sinh Richard Wagner: Người 'bị' Hitler yêu thích

(Thethaovanhoa.vn) - Nhân kỷ niệm 200 năm ngày sinh của nhà soạn nhạc Đức Richard Wagner (22/5/1813-2013), nhiều nhà hát opera trên toàn thế giới đang thực hiện các màn diễn nhằm tôn vinh ông, người khi sinh thời là nhà soạn nhạc gây tranh cãi và cũng là nghệ sĩ yêu thích của trùm Phát xít Adolf Hitler.

Wagner là người được biết đến nhiều hơn bất cứ nghệ sĩ hay nhà soạn nhạc nào khác trong lịch sử.

Tưng bừng tôn vinh và ồn ào phản đối

Thời gian này các nhà xuất bản thi nhau tung ra những cuốn tiểu sử mới, các nghiên cứu phê bình và sách về ông. Trong khi đó, các tạp chí và tờ báo ngày cũng liên tục đăng tải các bài viết về Wagner. Chưa kể, có rất nhiều bản thu âm nhạc phẩm của ông được tái bản hoặc thu âm mới.

Tất cả các nhà hát opera hàng đầu thế giới, trong đó có Metropolitan ở New York, Covent Garden ở London, La Scala ở Milan, Bastille ở Paris và Nhà hát Opera Quốc gia Vienna (Áo), đều đã giới thiệu tới công chúng những màn diễn mới được dàn dựng theo kiệt tác của Wagner là Der Ring des Nibelungen (Chiếc nhẫn của người Nibelung), gồm 4 vở opera dài tới 16 tiếng.

Ở Đức, đất nước có khoảng 80 nhà hát opera, người ta cũng tổ chức nhiều chương trình tôn vinh ông. Trong số các dự án lạ thường phải kể đến màn diễn vở Rhinegold trên một xà lan trên sông Rhine.

Song đối với những người yêu thích Wagner thực sự thì chương trình nổi bật nhất là ở Bayreuth, thành phố nhỏ, thanh bình ở Franconia, nơi Wagner đã thiết kế và xây dựng Nhà hát Festspielhaus. Công chúng nơi đây vẫn thể hiện sự sùng bái mãnh liệt đối với ông.     

Năm nào, nhà hát linh thiêng này, với độ vang âm có một không hai, cũng mở cửa 4 tuần. Và vào ngày hôm nay (22/5), nhà hát sẽ tổ chức chương trình hòa nhạc mừng 200 năm ngày sinh Wagner, trình diễn các trích đoạn trong các vở opera nổi tiếng nhất của ông dưới sự chỉ huy của nhạc trưởng bậc thầy Đức Christian Thielemann.

Tiếp đó, tại Liên hoan Bayreuth năm nay, được khai mạc vào ngày 25/7, công chúng sẽ được thưởng thức vở opera Ring do đạo diễn sân khấu Đức Frank Castorf dàn dựng.

Tuy nhiên, các hoạt động kỷ niệm ông cũng không tránh được sự tranh cãi bởi Wagner là nhà soạn nhạc rất được tôn kính nhưng cũng bị sỉ vả nhiều. Mới đây, ở Duesseldorf (Đức), vở Tannhaeuser của ông đã phải hạ màn chỉ sau 1 đêm diễn do bị phản đối dữ dội. Lý do là đạo diễn Burkhard Kosminski đã đưa bối cảnh câu chuyện người hát rong thời Trung cổ vào kỷ nguyên phát xít. Vở kịch còn có các hình ảnh mô tả những hành động đánh ngã và hành hình người Do Thái.   

Không nên tách rời Wagner với âm nhạc

Wagner sinh ra ở Leipzig vào ngày 22/5/1813 và qua đời ở Venice ngày 13/2/1883, rất lâu trước khi Chủ nghĩa Phát xít Đức xuất hiện. Tuy nhiên, trùm Phát xít Hitler lại rất ngưỡng mộ nhạc của ông và thường xuyên tới Bayreuth. Hitler trở thành người bạn thân thiết của gia đình Wagner.

Phát xít Đức đã đưa nhiều nhạc của Wagner vào các bộ phim tuyên truyền và cuộc họp đến mức hiện nay các tác phẩm của ông vẫn bị cấm trình diễn ở Israel.

Hitler từng tuyên bố, một trong những vở opera đầu tiên của Wagner là Rienzi, trong đó kể về một nhà lãnh đạo La Mã, đã truyền cảm hứng để ông ta suy nghĩ về việc phát triển sự nghiệp chính trị.  

Phát xít Đức đã đưa nhiều nhạc của Wagner vào các bộ phim tuyên truyền và cuộc họp đến mức hiện nay các tác phẩm của ông vẫn bị cấm trình diễn ở   Israel.

Nhiều học giả âm nhạc, sử gia, nhạc sĩ và chỉ huy dàn nhạc vẫn tranh cãi gay gắt về di sản âm nhạc và nghệ thuật của Wagner khi chúng bị quy là mang tinh thần bài Do Thái, phân biệt chủng tộc và ghét đàn bà.

Không chỉ là một nhà soạn nhạc với 13 vở opera đã hoàn chỉnh, Wagner còn là một nhà văn và một nhà lý luận, và trong số các xuất bản khét tiếng nhất của ông là cuốn sách bài Do Thái cực kỳ độc địa mang tựa đề Đạo Do Thái trong âm nhạc (Judaism in Music).

Cho tới nay, những người ủng hộ và phỉ báng Wagner không ngừng tranh luận, về việc vở opera Gesamtkunstwerk hay toàn bộ các sáng tác của ông có phải đã được sử dụng chúng để truyền bá sự phân biệt chủng tộc và tinh thần bài Do Thái hay không.

Tuy nhiên xét về mặt âm nhạc mà nói, chúng ta không thể phủ nhận các  thành tựu của Wagner.  Nhiều nhà phê bình, trong đó có cả chắt trai của Wagner là Gottfried Wagner cho rằng không nên và không thể tách rời Wagner với nghệ thuật của ông.

VIỆT LÂM (theo AFP)
Thể thao & Văn hóa