Phim đen trắng - thế giới tưởng như đã mất

(Thethaovanhoa.vn) - Liên tiếp vài năm trở lại đây, khán giả đã được chứng kiến không ít bộ phim đen trắng được xếp vào hàng tuyệt phẩm của điện ảnh thế giới. Tuy sản xuất từ năm ngoái nhưng đến năm nay Much ado About Nothing và Francess Ha mới chính thức được phát hành tại thị trường Bắc Mỹ.

Nếu như năm 2009, The White Ribbon của đạo diễn người Áo Michael Haneke từng vinh dự nhận hai giải quan trọng lại LHP Cannes (giải Cành cọ vàng và giải của Hiệp hội Phê bình phim quốc tế), thì đến năm 2011, The Artist của đạo diễn Michel Hazanavicius đã làm mưa làm gió trên trường quốc tế khi gặt hái vô số giải thưởng danh giá. Và mới năm ngoái thôi, dù không thành công như The Artist hay The White Ribbon, nhưng Blancanieves, siêu phẩm đến từ đất nước Tây Ban Nha cũng tạo được dấu ấn riêng, làm gợi nhớ tới không khí phim câm tại châu Âu thập niên 20.

Hết hưng thịnh, nhưng vẫn không lụi tàn

Với sự ra đời của màu sắc trong điện ảnh, phim đen trắng dần đánh mất vị trí độc tôn và đã đi vào lịch sử từ rất lâu rồi. Điều tương tự từng xảy ra đối với thể loại phim câm sau khi phim tiếng nói xuất hiện. Đây là sự biến chuyển tất yếu trong quá trình phát triển của điện ảnh.

Đại đa số các tác phẩm điện ảnh của Hollywood nói riêng và trên thế giới nói chung hiện nay đều được quay bằng công nghệ màu. Thật khó có thể tưởng tượng nổi những quả bom tấn như Transformers, Man Of Steel, The Avengers hoàn toàn chỉ có hai màu đen trắng đơn sắc. Khi đó chắc chắn hiệu quả của bộ phim sẽ giảm đi quá nửa.

Tuy nhiên, vào mỗi thời kỳ khác nhau, tùy vào phong cách, khẩu vị riêng của từng đạo diễn, tùy vào ý đồ nghệ thuật cần có của từng dự án, phim đen trắng vẫn xuất hiện và tạo được dấu ấn trong lịch sử. Chẳng phải những tác phẩm kinh điển như 8 ½, La Dolce Vita, Psycho, Breathless, The 400 Blows hay sau này là Eraserhead, Raging Bull, Manhattan… đều được quay bằng những thước phim đen trắng đó sao?!

Cho đến tận ngày nay, quy luật này vẫn hiện hữu vững chắc. Thế giới phim đen trắng tưởng chừng như đã mất ấy, vẫn sẽ phát triển, dù không còn mạnh mẽ như xưa và cũng sẽ chẳng bao giờ mất đi nếu nghệ thuật còn tồn tại.

Những tên tuổi nổi bật

Trong 2 thập kỷ trở lại đây, bộ phim đen trắng để lại dấu ấn sâu đậm nhất trong lòng khán giả chính là Schindler’s List của đạo diễn lừng danh Steven Spielberg. Một trong những nguyên nhân khiến Steven Spielberg lựa chọn quay đen trắng vì hầu hết các tài liệu, tư liệu liên quan đến giai đoạn Thế chiến II cũng đều không có màu. Schindler’s List sau đó đoạt tới 7 giải Oscar, trong đó có giải Phim hay nhất.

Cứ mỗi năm thế giới đều sản sinh ra ít nhất một tác phẩm đen trắng xuất sắc. Trong thập kỷ 90, bên cạnh Schindler’s List còn phải kể đến Ed Wood của đạo diễn Tim Burton, La Haine, American History X (một nửa mầu, nửa đen trắng), Pi…

Hình ảnh đen trắng có tính chất kỹ thuật riêng (độ tương phản, sáng tối, đổ bóng) nên khi được sử dụng đúng mục đích, phục vụ cho phong cách nghệ thuật của tác giả sẽ tạo ra không khí rất đặc trưng mà phim màu chưa chắc đã thể hiện được. Ví dụ cụ thể nhất chính là Memento (2001) của đạo diễn Christopher Nolan. Bộ phim được kể xen kẽ giữa quá khứ và hiện thực. Phần đen trắng theo trình tự thời gian tuyến tính còn phần màu thì ngược lại. Hai phần gặp nhau ở cái kết của bộ phim. Cùng với tác phẩm đầu tay The Follower, Memento đã tạo dựng nên tên tuổi của Christopher Nolan.

Cùng trong năm 2001, còn có một phim đen trắng đặc sắc khác là The Man Who Was Not There của anh em nhà Coen (đoạt giải Đạo diễn xuất sắc nhất tại LHP Cannes). Ngoài ra, Good Night, And Good Luck, Sin City, 13 Tzameti, The Good German, Control, City Of Life And Death (đạo diễn Lục Xuyên) cũng là những tác phẩm đáng chú ý.

Các tác phẩm đáng kỳ vọng

Sau thành công của The Artist và Blancanieves, gần đây số lượng phim đen trắng tăng lên đáng kể. Đáng chú ý nhất là Much ado About Nothing của đạo diễn Joss Whedon, Francess Ha của đạo diễn Noah Baumbach, và Nebraska của Alexander Payne. Cả ba đều là phim độc lập, kinh phí thấp, được giới phê bình đánh giá rất cao về mặt nội dung. Tuy sản xuất từ năm ngoái nhưng đến năm nay Much ado About Nothing và Francess Ha mới chính thức được phát hành tại thị trường Bắc Mỹ.

Bên ngoài Hollywood, khán giả yêu thích điện ảnh không thể bỏ qua Caesar Must Die (2012) của nền điện ảnh Ý và A Field In England của điện ảnh Anh.

Hoàng Phương
Thể thao & Văn hóa