Kiều Maily - Đóa hoa Chăm với hành trình văn hóa

Cuối tháng 2 vừa qua, Kiều Maily đã có buổi chia sẻ kinh nghiệm với sinh viên Đại học Hà Nội chuyên ngành du lịch cùng nhiều nhà văn hóa quốc tế và doanh nghiệp lữ hành về chủ đề Du lịch và yếu tố văn hóa Chăm. Chị được mời đến trong tư cách diễn giả nhờ thành công của mô hình du lịch "Nhà Chăm - Amaravati House Hội An", và hành trình nghiên cứu văn hóa Chăm bền bỉ và kiên trì.

Trước đó, giữa tháng 2, Kiều Maily đã có buổi chia sẻ về ký ức chiếc áo dài Chăm tại Hội quán các bà mẹ tại TP.HCM. Tại đây, chị đã cho thấy có sự tương đồng trong chiếc áo dài truyền thống Chăm và chiếc áo dài Việt.

Ứng dụng kiến thức văn hóa vào du lịch

Những người dự khán buổi nói chuyện hôm ấy chợt nhận ra rằng hóa ra chiếc áo dài Việt chỉ khác chiếc áo dài Chăm vài tiểu tiết. Áo dài Chăm về hình thức hoàn toàn giống áo dài Việt với tay dài, mặc với quần dài. Điểm khác cơ bản áo dài Việt cài nút, còn áo dài Chăm mặc kiểu tròng đầu. Riêng về chiếc áo dài Chăm, để hiểu về lịch sử hình thành của nó, Kiều Maily đã đi qua Campuchia để gặp những người Chăm sống xa vùng đất Ninh Thuận - Bình Thuận. Tại đó, các bà mẹ Chăm rất xúc động vì chiếc áo dài Chăm vẫn luôn hiện hữu như một biểu tượng văn hóa Chăm, tâm hồn Chăm. Nó cũng là chất liệu để Kiều Maily làm khảo cứu về trang phục truyền thống Chăm và sẽ phát hành một cuốn sách về chủ đề này trong tương lai gần.

Trên hành trình nghiên cứu văn hóa, Maily bị áp lực phải có kinh phí, cũng như đảm bảo cho cuộc mưu sinh hàng ngày. Sau nhiều trăn trở, Maily quyết định làm những gì vừa kiếm được tiền, vừa song hành với việc bảo tồn và tôn vinh văn hóa Chăm.

Kiều Maily đã chọn đất Hội An vì nơi này mang đậm dấu ấn văn hóa Champa xưa. Chị muốn là người kể chuyện Chăm cho những du khách Việt và quốc tế thích tìm hiểu văn hóa bản địa. Thế nên, mô hình "Nhà Chăm - Amaravati House Hội An" ra đời. Ở đó, Kiều Maily múa các vũ điệu truyền thống Chăm, hát dân ca Chăm, hướng dẫn du khách nấu món ăn Chăm và thưởng thức hương vị đặc thù. Thỉnh thoảng, chị đưa họ về quê mình, cho các vị khách thấy nghề làm thuốc Nam của người Chăm, thấy cách cộng đồng Chăm nấu rượu, săn mật ong, sấy chuối…

Tiếng lành đồn xa, các lượt khách thay nhau đến với Ngôi nhà Chăm - Amaravati House Hội An. Bên cạnh đó, Kiều Maily hăng hái tham gia tất cả các hoạt động văn hóa do chính quyền địa phương tổ chức. Nhiều nơi mời Kiều Maily và các nghệ nhân Chăm đến giao lưu văn hóa. Gần nhất, chị đã được bà lãnh sự danh dự Việt Nam tại Torino (Italia) mời tới giới thiệu văn hóa Chăm tại Italia. Ở chuyến đi ấy, cô gái có ngoại hình nhỏ bé này đã rất hào hứng mang theo trang phục Chăm, các nguyên liệu ẩm thực Chăm, và tâm hồn Chăm đến 1 trong những cái nôi của văn minh châu Âu để giới thiệu về những nét văn hóa độc đáo từ cộng đồng của mình.

Khá thú vị, chuyến đi đã cho Maily học được nhiều điều. Chị kể: "Tôi vẫn thường nghĩ rằng người Chăm là dân tộc đầu tiên trên thế giới làm nước mắm. Vậy nhưng, tại Italia có một ngôi làng làm nước mắm nhĩ đã hàng ngàn năm. Cái hay của họ là có sự lưu giữ lại những ký ức, hiện vật qua từng thời kỳ. Điều này người Chăm không làm được. Rồi tôi sang Pháp và các nước châu Âu. Tôi ngạc nhiên khi biết rằng tại các bảo tàng cổ ở đấy, nhiều cổ vật Chăm được lưu giữ".

Ghép nhặt những mảnh vụn ký ức

Tên thật Kiều Thị Hồng Vân,sinh năm 1985, Kiều Maily được xem là 1 trong những gương mặt đại diện ưu tú của cộng đồng Chăm Bani thuộc tỉnh Ninh Thuận.

Sinh ra trong một gia đình nghèo, ngày nhỏ, Kiều Maily có sức khỏe èo uột, phải vất vả lắm chị mới có cuộc sống bình thường. Tuy nhiên, khi lớn lên, Maily trở thành một con người mạnh mẽ và ham học hỏi. Chị từng nghĩ rằng nếu cứ mãi gắn bó với palei (xóm) nghèo, cuộc đời mình chị sẽ không thể chạm được vào sự hiểu biết. Thế là Maily quyết tâm lên TP.HCM làm công nhân vài năm, tích lũy ít tiền học ngành phát thanh truyền hình.

Làm việc cho một đài phát thanh một thời gian, Maily trở về quê để bắt đầu một hành trình mới: Tìm lại những mảnh vụn của văn hóa Chăm đã bị rơi rụng theo thời gian để hệ thống lại và giới thiệu cho thế hệ sau. Maily đã đi qua nhiều nước, nơi có người Chăm sinh sống để tìm hiểu, đối chiếu và hoàn thành các công trình nghiên cứu được in thành sách như Độc đáo ẩm thực Chăm giới thiệu về các món ăn truyền thống, hay Em đi lễ hội cuốn sách thiếu nhi in 3 ngôn ngữ Chăm - Việt - Anh giới thiệu về ý nghĩa của các lễ hội Chăm.

Bên cạnh đó, Maily cũng kêu gọi cộng đồng người Chăm duy trì vườn thuốc Nam cổ truyền. Thực tế, từ xưa người Chăm nổi tiếng với việc chữa trị bệnh bằng thảo dược. Theo thời gian, số người Chăm còn am hiểu y thuật mai một, vườn thuốc Chăm cũng vì thế mà trở nên tiêu điều. Maily đã trồng lại các loại thuốc quý trên mảnh đất gia đình mình.Những nỗ lực ấy có những hiệu quả nhất định, trong vườn thuốc của Maily giờ còn xuất hiện thêm một loại cây quý mà người Chăm xưa chuyên dùng làm thuốc nhuộm vải.

Tìm về cội nguồn để lưu giữ, trao truyền giá trị Chăm và hòa nhập vào dòng chảy chung của dân tộc Việt Nam, Maily cho rằng chính vẻ đẹp văn hóa của mỗi dân tộc sẽ tạo nên một bức tranh văn hóa tổng thể sinh động trên mảnh đất hình chữ S. Cứ thế, Maily vẫn tiếp tục hành trình, lúc một mình, khi có sự đồng hành cùng những người bạn từ cộng đồng người Chăm, cũng như từ bao dân tộc khác trong rất nhiều dự án bảo tồn văn hóa. Đó là sứ mệnh mà chị thấy hạnh phúc khi mang theo mình.