Làm sao để chạy marathon an toàn?

Chạy marathon ngày càng trở thành một hoạt động thể thao phổ biến, thu hút hàng ngàn người tham gia từ khắp mọi nơi, bất kể tuổi tác hay kinh nghiệm. Tuy nhiên, đằng sau niềm vui chinh phục những cung đường dài là những rủi ro tiềm ẩn đối với sức khỏe mà không phải ai cũng lường trước. 

Vụ việc một phụ nữ 53 tuổi đột tử khi tham gia giải chạy tại Huế vào ngày 6-4 vừa qua là hồi chuông cảnh báo cho những ai đang háo hức lao vào các cuộc đua mà không chuẩn bị kỹ lưỡng.

Thực trạng đáng lo ngại

Theo thông tin từ Bệnh viện Trung ương Huế, bà N.T.P., một người dân ở huyện Quảng Điền, đã nhập viện trong tình trạng ngưng tim khi đang chạy. Dù được đội ngũ y tế sơ cứu ngay tại chỗ và chuyển viện kịp thời, bà vẫn không qua khỏi. Đây không phải trường hợp cá biệt. Những năm gần đây, các sự cố tương tự liên tục xảy ra tại nhiều giải chạy trong nước, từ những người trẻ khỏe mạnh cho đến các vận động viên không chuyên lớn tuổi. Điều này đặt ra câu hỏi: Liệu chúng ta có đang quá chủ quan khi tham gia các cuộc đua đường dài?

Bác sĩ CKI Huỳnh Thị Ngọc Huyền, khoa hồi sức cấp cứu nội tim mạch Bệnh viện Tim Tâm Đức, giải thích rằng chạy bộ, đặc biệt là marathon, đòi hỏi cơ thể hoạt động ở cường độ cao. Nhịp tim tăng nhanh để đáp ứng nhu cầu oxy của cơ bắp, nhưng nếu không được kiểm soát hợp lý, tình trạng này có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim hoặc thậm chí ngưng tim đột ngột. Theo Hội Tim mạch châu Âu, dù tỷ lệ ngưng tim khi chạy bộ chỉ khoảng 0,76/100.000 vận động viên mỗi năm, nhưng hậu quả của nó lại vô cùng nghiêm trọng.

Nguyên nhân dẫn đến nguy hiểm

Ngưng tim khi chạy marathon có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Đầu tiên là các bệnh lý tim mạch tiềm ẩn như bệnh mạch vành, rối loạn nhịp tim, hoặc bệnh cơ tim phì đại mà người chạy không biết trước. Những vấn đề này thường không có triệu chứng rõ ràng và chỉ bộc phát khi cơ thể bị đẩy đến giới hạn. Thứ hai, rối loạn điện giải do mất nước và chất điện giải (natri, kali) qua mồ hôi cũng là yếu tố quan trọng. Khi nồng độ kali trong máu giảm mạnh, hoạt động dẫn truyền trong tim bị ảnh hưởng, dễ gây loạn nhịp nguy hiểm. Cuối cùng, việc tập luyện quá sức hoặc chạy trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt (nắng nóng, độ ẩm cao) có thể khiến tim chịu áp lực quá lớn, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.

ThS.BS Đoàn Dư Mạnh, thành viên Hội Bệnh mạch máu Việt Nam, nhấn mạnh rằng các cự ly dài như 21km hay 42km thường dành cho vận động viên chuyên nghiệp với quá trình tập luyện bài bản. Tuy nhiên, nhiều người không chuyên hiện nay chỉ mới chạy vài tháng đã vội đăng ký tham gia, khiến cơ thể không kịp thích nghi. "Không bù đủ nước, không kiểm soát tốc độ, và thiếu dinh dưỡng là những sai lầm phổ biến ở nhóm chạy nghiệp dư," ông cảnh báo. Thậm chí, sốc nhiệt hay suy thận cấp do cơ bắp hoạt động quá mức cũng là những nguy cơ thường gặp.

Làm sao để chạy an toàn?

Để giảm thiểu rủi ro, việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi tham gia marathon là điều bắt buộc. Bác sĩ Huyền khuyến cáo mỗi người cần kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt là tim mạch, trước khi đăng ký các giải chạy dài. Đo điện tâm đồ (ECG), theo dõi nhịp tim, và bổ sung nước, điện giải hợp lý trong quá trình chạy là những bước cơ bản nhưng hiệu quả. Quan trọng hơn, người tham gia cần nhận biết các dấu hiệu bất thường như đau ngực, khó thở, chóng mặt để dừng lại kịp thời và tìm sự hỗ trợ y tế.

Bác sĩ Mạnh đề xuất rằng các giải chạy phong trào nên giới hạn ở cự ly 5-10km, phù hợp với người không chuyên. Với cự ly 21-42km, người tham gia cần tập luyện nghiêm túc từ 6 tháng đến 1 năm, tăng dần cường độ để cơ thể thích nghi. "Khởi động kỹ trước khi chạy và thư giãn sau khi kết thúc cũng giúp giảm căng thẳng cho tim và cơ bắp," ông lưu ý.

Bốn nguyên tắc vàng khi chạy marathon

Để đảm bảo an toàn, bác sĩ Mạnh đưa ra bốn nguyên tắc quan trọng mà bất kỳ ai cũng nên ghi nhớ:

Không chạy ban đêm: Thời gian lý tưởng là từ 5-6h sáng, khi cơ thể đã trở lại nhịp sinh học bình thường và thời tiết dễ chịu.

Dừng lại khi không khỏe: Đừng cố gắng vượt quá giới hạn chịu đựng của bản thân, đặc biệt trong điều kiện nắng nóng.

Chọn trang phục phù hợp: Ưu tiên quần áo thoáng khí, thấm mồ hôi, và đội mũ nếu chạy dưới nắng.

Bù nước và muối đầy đủ: Uống nước đều đặn và bổ sung natri để tránh mất cân bằng điện giải.