TS Olivier Tessier: Yêu Hà Nội bằng trái tim nhà khoa học

(TT&VH) - Không màu mè, không tô vẽ, bằng cái nhìn thực tế và chính xác của một nhà khoa học, TS Olivier Tessier nói rằng anh yêu Hà Nội bởi đó là một phần công việc. Nhưng nhìn lại những cống hiến của anh với Hà Nội, với Hoàng thành Thăng Long thì hẳn nhiều người sẽ tán đồng với ý kiến của GS Phan Huy Lê: “TS Olivier Tessier là nhà nghiên cứu hàng đầu về Hoàng thành. Bộ sưu tập ảnh và bản đồ cổ về thành Hà Nội của anh đã cho chúng ta nhìn thấy rõ một giai đoạn chuyển giao đặc biệt của đô thị Hà Nội thế kỷ 19-20”.

Gần 20 năm nghiên cứu về Hà Nội, Olivier Tessier đã sưu tầm được hàng nghìn bức ảnh, bản đồ cổ về Hà Nội khiến giới sử học Việt Nam sửng sốt bởi giá trị tư liệu của chúng. Rất nhiều bản đồ, bản vẽ và bức ảnh Hà Nội lần đầu tiên được biết đến. Đặc biệt là những bức ảnh cổ về Hoàng thành Thăng Long với tất cả các cổng thành, khi thành Hà Nội chưa bị Pháp phá hủy.

Khi tôi hỏi: “Anh có yêu Hà Nội nhiều không?” Olivier Tessier cười: “Bây giờ có thể một số người Pháp yêu Hà Nội, rất thích Hà Nội. Nhưng tôi nghiên cứu Hà Nội từ 1873 đến 1945 và cả thời kỳ trước đó nên tôi muốn quay về thời gian đó. Những người Pháp ở chế độ thực dân đã phá đi nhiều di sản của Hà Nội và xây dựng nhiều công trình của người Pháp. Người Việt là dân thuộc địa đã phải chấp nhận, cũng như Hà Nội phải chấp nhận sự áp đặt đó. Người Pháp muốn biến thành phố này thành một thành phố của Pháp và quên rằng đây là một thành thị của Việt Nam. Người Pháp không quan tâm đến chuyện đây là một thành phố phương Đông bằng việc họ muốn sẽ tổ chức một thành phố kiểu Pháp tựa như Paris, Bordeaux hay Toulouse”.

Olivier Tessier cười: “Đấy là cái nhìn của tôi, của người nước ngoài chứ không phải phê phán, đó chỉ là chia sẻ về Hà Nội thôi”.

2. Olivier Tessier nói rằng những đóng góp của anh với Hà Nội đã được thể hiện qua những cuộc triển lãm, tọa đàm mà anh tham gia xây dựng.

Thời điểm diễn ra Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội là lúc anh tất bật nhất với Hà Nội. Đó là thời kỳ chuẩn bị cho triển lãm trưng bày hiện vật Hoàng thành Thăng Long do Viện Khoa học Xã hội VN và Viện Viễn Đông Bác Cổ thực hiện năm 2010. Điều khó khăn nhất với những người thực hiện là phải lựa chọn số lượng rất hạn chế những hiện vật sao cho thực sự tiêu biểu và thể hiện được các giai đoạn lịch sử của Hoàng thành. Trong khi có hàng nghìn hiện vật được tìm thấy. Tiếp theo, anh cùng các đồng nghiệp xây dựng những lời thuyết minh, in pano để du khách ở mọi trình độ có thể hiểu biết về Hoàng thành.

Song song với cuộc trưng bày hiện vật Hoàng thành, trong những ngày Đại lễ, Olivier Tessier còn tất bật chuẩn bị cho một sự kiện về Hà Nội do mình chủ trì. Cuối tháng 9 năm 2010, Olivier Tessier chủ trì cuộc triển lãm và tọa đàm tại Trung tâm Văn hóa Pháp: “Từ chuyển đổi đến phá hủy thành Hà Nội thế kỷ 19: Những thách thức chính trị và quy hoạch không gian đô thị”.

Những nghiên cứu tâm huyết, những sản phẩm của Olivier Tessier lần đầu tiên được công bố mà theo lời GS Phan Huy Lê: “Bộ sưu tầm ảnh thành cổ Hà Nội có thể nói là số một hiện nay không chỉ trong phạm vi Việt Nam mà cả thế giới. Trong đó nhiều cái lần đầu tiên được công bố, được giới sử học biết đến”. Qua những bức ảnh tư liệu, hiện trạng của thành cổ Thăng Long trước thời thuộc địa và những thay đổi cơ bản của thành Hà Nội khi thành bị Pháp phá hủy vào năm 1897 được hiện lên chân thực nhất, gây sửng sốt với những nhà sử học Việt Nam.

GS Phan Huy Lê cho biết, ông trực tiếp tham dự cuộc triển lãm, tọa đàm tại Trung tâm Văn hóa Pháp của  Olivier Tessier. Ông đánh giá cao nội dung tọa đàm do chính Olivier Tessier thuyết trình, trong đó lên án việc Pháp phá thành Hà Nội, như tội phá hoại các di sản văn hóa.

Sau “cao trào” năm 2010, Olivier Tessier tiếp tục những “việc làm vì tình yêu Hà Nội” như một dòng chảy âm thầm đến nay. Từ năm 2011 anh tiếp tục công cuộc đi tìm lại hình ảnh Hà Nội. Và dịp Tết Nguyên Đán 2012 cuộc triển lãm mang tên "Một số hình ảnh tiêu biểu về Hà Nội giai đoạn 1873-1945" đã diễn ra tại Hoàng thành Thăng Long.

Hai nhà khoa học đã thực hiện rất nhiều chuyến đi giữa Hà Nội - Paris, bằng phương pháp và nhãn quan khoa học, họ đã tập hợp được những hình ảnh, bản vẽ, bản đồ quý giá về Hà Nội mà như GS Phan Huy Lê đã nói: “Với những tài liệu này người xem không chỉ tìm thấy Hà Nội xưa, mà còn biết được cả một tiến trình đổi thay của Hà Nội”.

Để có được những bức ảnh quý giá, Olivier Tessier phải huy động tất cả các mối quan hệ trong giới khoa học, các thư viện, viện bảo tàng và cả các cơ quan chức năng Pháp. Tất cả để cho người Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung, được thấy những hình ảnh gốc hoặc gần với bản gốc nhất về Hà Nội.

Mạnh Cường