Nguyễn Thị Minh Thái: Muốn sống, muốn yêu, ở tuổi 65

20/11/2016 06:51 GMT+7 | Văn hoá

(Thethaovanhoa.vn) - Tuổi 65, vừa trải qua một bước ngoặt lớn trong cuộc đời với căn bệnh ung thư trực tràng, vậy nhưng PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái lại tỏ ra hào hứng và yêu đời hơn bao giờ hết trong cuộc chuyện trò với Thể thao & Văn hóa Cuối tuần (TTXVN).

Và, một phần lớn của sự hào hứng ấy đến từ câu chuyện về Tị nạn chiều – tập thơ đầu tay được bà xuất bản, sau hàng chục năm vẫn xuất hiện trong đời sống văn hóa chủ yếu với vai trò của một nhà phê bình nghệ thuật.

Thuộc "Hội đồng già" nhưng...

* Chúng ta vẫn thường mặc định rằng nhà thơ trẻ là những nhà thơ vừa ra mắt tác phẩm đầu tay. Và, xin hỏi vui bà muốn bạn bè gọi mình là nhà thơ trẻ hay nhà phê bình...không còn trẻ nữa?

- Ở tuổi 65, theo tôi, về sinh học, đã gọi là tuổi già. Bằng chứng là khi tôi tham dự chương trình Giai điệu tự hào của VTV, phía tổ chức đã phân biệt hai hội đồng trẻ- già rất rõ, đặt trẻ- già ngồi đối diện nhau,sẵn sàng đối thoại và bình luận về các ca khúc của chương trình, theo quan niệm và cách phân tích của lứa tuổi mình.

PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái

Theo ý riêng tôi, về tuổi tác, già-trẻ chỉ là sự cách bức nghiêng về sinh học. Nhưng về góc nhìn văn hóa, rất có thể tâm hồn của người trẻ lại già cỗi và không thông thoáng cởi mở như của người già, có khi lại bị trói buộc bởi nhiều định kiến nữa. Nên người ta có thể trẻ hơn rất nhiều hoặc già hơn rất nhiều so với tuổi già hoặc trẻ về sinh học của chính họ.

Tôi biết mình thuộc "hội đồng già", nhưng tôi thường không để ý đến chuyện ấy. Giống như, với Giai điệu tự hào, tôi chỉ chăm chú bình luận về các bài hát trong chương trình và rất thích sự khen chê sòng phẳng cũng như bình luận trên tinh thần phản biện - vốn là một tinh thần tích cực của người làm báo chí truyền thông hiện đại.

* Có một sự thật là ở ta, giới sáng tác và giới phê bình vẫn hay nhìn nhau bằng cặp mắt thiếu thân thiện. Còn bà, dù từng làm thơ và viết truyện ngắn, người ta vẫn chủ yếu biết tới PGS Minh Thái trong tư cách một nhà phê bình.Vậy, theo bà, công việc sáng tác và phê bình có thể cùng tồn tại ở mỗi tác giả theo cách nào?

- Chuyện hai giới với nhau thường quay lưng ngoảnh mặt như bạn nói. Tôi nghĩ là chuyện dĩ nhiên. Phải chấp nhận, và nên chấp nhận nó như một hiện trạng của sự phát triển văn chương hiện đại Việt.

Tôi thật sự không quan tâm đến việc dư luận gọi mình bằng danh xưng gì. Đơn giản, chắc chắn mình phải viết những gì mình buộc phải viết. Nếu văn chương nghệ thuật Việt hiện đại cần đến sự viết bình luận của mình thì mình bình luận, đánh giá. Còn nếu đời sống thúc bách mình kể chuyện trong truyện ngắn, thì mình phải viết truyện ngắn. Và nếu cái sống buộc phải…thơ thì giãi bày bằng thơ.

Tất cả những thắt buộc này tôi phải tự trang trải bằng cái viết của mình, nên tôi đã viết bình luận nghệ thuật, viết truyện ngắn và…thơ theo cái cách đó. Vậy thôi. Và ở Việt Nam, có nhiều chủ thể viết đã hành xử như thế với cái viết của mình, mà sự đa tài của cụ Thế Lữ là một ví dụ.

Thơ -tự “xả lũ”, tìm bình yên cho chính mình

* Tôi tò mò một chút, bà bắt đầu viết bài thơ đầu tiên vào năm nào?

- Năm ấy là năm 1968. Tôi 17 tuổi, cái tuổi chói sáng trong thơ Lưu Quang Vũ: Mười bảy tuổi lòng ai không hồi hộp/Ngồi trong rạp hát đợi màn lên…Thật ra, chuyện một sinh viên làm thơ ở tuổi ấy là dễ hiểu, nhất là sinh viên Khoa Ngữ Văn của ĐH Tổng hợp Hà Nội, được đào tạo bài bản, với phẩm chất đặc trưng là yêu cái đọc văn chương và yêu cái viết văn chương.

Năm đầu tôi học Đại học Tổng hợp là năm sơ tán ở Đại Từ, Thái Nguyên. Ngay từ khi ấy, tôi đã thán phục cuộc tình giữa chị Ý Nhi và thầy Nguyễn Lộc và cả thơ chị ấy nữa. Khi ấy, Ý Nhi là sinh viên khoa Văn năm cuối. Và tôi rất thích một câu thơ giản dị của chị: Ruộng bèo như thảm dệt/Mưa long lanh ngọc trai...

Bài thơ đầu tay Mưa xuân được tôi cao hứng viết, với những câu Có tiếng gà trong vắt gáy qua mưa/ Tiếng côn trùng nức nở/ Tiếng gió ào qua khe cửa/ Tiếng lòng háo hức đợi xuân về…

* Ngắn gọn thì việc làm thơ có vị trí như thế nào trong cuộc sống của bà?

- Bằng vào kinh nghiệm sống và làm thơ, tôi tự chiêm nghiệm thơ là nơi trú ngụ cho đời mình những khi giông gió. Và cũng là nơi trang trải những món nợ với cái sống của chính mình, nhất là cái sống trong tình ái riêng tư.

* Vậy, cơ duyên nào để bà ra mắt tập thơ đầu tay ở độ tuổi này?

- Vừa qua, tôi bị ốm nặng và phải có thời gian điều trị. Nhân đấy, tôi nảy ra ý định tập hợp những bài thơ mà mình đã làm từ thủa đôi mươi đến giờ để in thành tuyển tập. Và tất nhiên, chủ yếu là thơ tình.

Làm vậy, trước hết tôi muốn tự “xả lũ”, tìm bình yên cho chính mình ở tuổi đã ngoài 60. Và ít nhiều, có thể san sẻ tình tự cho những người đàn bà hiện đại và từng trải khác, mà tôi biết chắc là sẽ đồng cảm, soi bóng thấy mình trong thơ của tôi.

* Với bà, sự chia sẻ cùng những người phụ nữ khác có quan trọng lắm không?

- Tôi nhớ, sinh thời, nhà thơ Chế Lan Viên từng bảo tôi, cái riêng trong thơ đi đến cuối chắc chắn phải gặp cái chung thì mới có thơ tử tế, cho người đọc đồng cảm. Và ông từng đọc tôi nghe chính đoạn thơ của mình: bài thơ anh anh làm một nửa mà thôi/còn một nửa cho mùa thu làm lấy/cái xào xạc của tâm hồn anh sẽ là xào xạc lá/nó không là anh nhưng nó là mùa…

PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái và nhà thơ Phạm Thị Ngọc Liên tại Indonesia

* Về "Tị nạn chiều", đó là tên bài thơ thứ 3 và cũng là cái tên chung của tập thơ. Hẳn, bà có nhiều lý do để lựa chọn ba chữ ấy cho cuốn sách...?

- Tôi viết bài thơ ấy rất nhanh, chỉ chừng 20 phút, trong tâm trạng tuyệt vọng không biết “tị nạn" vào đâu, trong cảm giác cô đơn, cùng đường cụt ngõ. Đó là một buổi chiều cuối năm 1992 tại TP HCM, nơi tôi chọn để định cư sau 6 năm nghiên cứu sinh ở St-Peterbourg, Liên Xô (cũ).

Lựa chọn ấy cũng gắn liền với một câu chuyện tình mà tôi từng mất nhiều thời gian để chờ đợi. Nhưng rồi, tất cả đổ vỡ. Không thể cứu vãn nổi, tôi buộc phải tìm nhà riêng để ở. Và, giữa một Sài Gòn không mấy quen thuộc, tôi bị lạc đường trong buổi chiều hôm ấy, nên ngồi lại ở một quán cà phê và cầm bút viết bài thơ này.

* Tự nhìn lại, trong vài chục năm kể từ bài thơ đầu, bà thấy mình thay đổi nhiều về cảm xúc, cách yêu, cách nhìn cuộc sống…trong thơ?

- Thay đổi chứ, tại sao không? Theo đúng quy luật muôn đời của đời sống, là luôn chuyển động không ngừng và bất tận, với tất cả những diễn biến xanh tươi và li ti nhất của chính cuộc đời…Thơ tôi đi theo tôi mỗi chặng đường, và rất riêng tư, như nhật kí về tình yêu, bởi cái tình và cái sống là hai thứ khiến tôi bận tâm nhất khi còn đầu xanh tuổi trẻ, khi là thiếu phụ và bây giờ, là tuổi 60…

Đến giờ, sở dĩ tôi xuất bản thơ tình của mình, vì tất cả đã lùi lại phía sau, đã được trải nghiệm, đã được nghiệm sinh, từ hạnh phúc đến bất hạnh, kể cả lầm lạc và vấp ngã…Và đủ thảnh thơi để ra mắt bạn đọc một tập thơ tình với cõi lòng trong trẻo nhất.

* Một chút chia sẻ về ý kiến của học trò, bạn nghề của bà về tập thơ này? Bà có nghĩ các phụ nữ lớn tuổi, từng chiêm nghiệm về cuộc sống và tình yêu, có thể cùng các độc giả trẻ ở tuổi mới lớn, sẽ cùng thích đọc nó không?

- Tôi đã ra mắt tập thơ và tôi nhận thấy độc giả nữ yêu thích tập thơ này nhiều hơn cả, nhất là những người cùng thế hệ với tôi…Song tôi cũng kinh ngạc vì có nhiều độc giả trẻ cũng rất thích đọc. Đấy quả là phúc lớn của người làm thơ.

"Nguyên mẫu" trong thơ tình của tôi đều là người tử tế

* Cảm giác đầu tiên khi tôi đọc tập thơ: tác giả hẳn là người yêu rất mãnh liệt, rất chân thành. Và không ngại giãi bày trong thơ của chính mình.Vậy, bà tự nhận xét như thế nào về bản thân mình, trong chuyện tình yêu?

- Tôi nghĩ nhà thơ Nguyễn Quang Thiều rất hiểu tôi qua thơ tình của tôi và Thiều đã thay tôi để nói về điều này, khi nhận xét trong lời tựa viết cho chính tập thơ này. Rằng, tập thơ kết tinh từ đời sống của một người đàn bà đã từng yêu như hỏa hoạn, yêu như lũ lụt, yêu như sóng thần…và giờ đây yêu như trầm trong ruột cây…Thiều đã cảm thơ tôi đến thế, liệu tôi có thể nói/ viết thêm gì nữa?

* Còn con gái bà chia sẻ ra sao về những bài thơ tình của mẹ? Và cả các "nguyên mẫu" nữa?

- Con gái tôi và con rể tôi đều rất thích…Và tôi nghĩ, các “nguyên mẫu”- người tình của tôi, đã thích từ ngay thời điểm khi tôi viết tặng, và chắc hẳn sẽ thích khi tập thơ ra đời. Dù bây giờ tình thế đã khác xưa. Họ đều là người tử tế mà…

* Căn bệnh vừa qua, cũng như đợt điều trị vừa rồi, có ảnh hưởng tới tâm lý và cách nhìn cuộc sống của bà không?

- Tôi thấy yêu đời hơn bao giờ và cũng nhất định muốn sống hơn bao giờ…

* Cuối cùng, hỏi thật, ở tuổi này, bà còn yêu không? Nếu có, thì tình yêu ở một phụ nữ 65 tuổi sẽ như thế nào nhỉ?

- Ô hay, còn yêu chứ, tại sao không? Không yêu nữa là chết. Phụ nữ 65 chả khác phụ nữ tuổi đôi mươi, khi yêu. Bạn đừng quên điều ấy nhé… Có điều, có sự xuất hiện của người đàn ông đáng cho mình yêu không?

Ai đó từng nói đại ý rằng cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ dựng ngược cả trái đất lên. Ừ, tôi vẫn hi vọng và khao khát một điểm tựa để dựng ngược… cả trái đất lên, vì yêu. Tại sao lại không nhỉ?

* Xin cám ơn bà về cuộc trò chuyện này.

PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái sinh năm 1951, từng tốt nghiệp khoa Ngữ văn Đại học Tổng hợp Hà Nội và bảo vệ luận án Tiến sĩ tại Viện Sân khấu, Điện ảnh, Âm nhạc St-Peterbourg (Liên Xô cũ) năm 1992. Bà nhận học hàm Phó giáo sư năm 2005

Các tác phẩm lý luận phê bình đã xuất bản: Đối thoại mới với văn chương, Sân khấu và tôi,Con mắt xanh, Đánh đường tìm hoa...

Tập thơ đầu tay Tị nạn chiều của PGS Minh Thái được in 1500 bản. Trong đó, ngoài 500 bản tặng bạn bè, 1000 bản còn lại sẽ được tác giả bán lấy tiền để hỗ trợ cho một sinh viên trường ĐH Văn hóa TP. HCM, vốn là con gái một liệt sĩ tại đảo Gạc Ma.

Anh Bảo (thực hiện)
Thể thao & Văn hóa Cuối tuần

Tags:

Cùng chuyên mục

Xem theo ngày

Đọc thêm

Dự đoán ngày 19/12/2024 của 12 con giáp: Dậu tài chính đang trên đà phát triển

Ngày 19/12/2024 sẽ mang đến những trải nghiệm khác nhau cho từng con giáp. Dưới đây là dự đoán chi tiết cho từng con giáp, bao gồm tình yêu, sức khỏe, tiền bạc, sự nghiệp, màu sắc may mắn và con số may mắn.
19/12/2024 00:32 0
Tử vi hôm nay: Dự đoán chiêm tinh ngày 19/12/2024 cho 12 cung hoàng đạo

Tử vi hôm nay, ngày 19/12/2024, sẽ mang đến những dự đoán thú vị cho từng cung hoàng đạo. Dưới đây là những phân tích chi tiết về tình yêu, sức khỏe, tiền bạc, sự nghiệp, màu sắc may mắn và con số may mắn cho từng cung.
19/12/2024 00:30 0
Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 18/12: Trực tiếp Arsenal vs Crystal Palace, Southampton vs Liverpool

Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 18/12, rạng sáng 19/12 - Thethaovanhoa.vn cập nhật nhanh và chính xác nhất lịch thi đấu và link xem trực tiếp bóng đá: Cúp Liên đoàn Anh, Cúp quốc gia Ý, La Liga, Ligue 1.
18/12/2024 22:55 0
HLV Kim Sang Sik khẳng định Việt Nam rộng cửa vào bán kết, Ngọc Tân thừa nhận xước tay chân

Bàn gỡ hoà 1-1 mà Doãn Ngọc Tân thực hiện ở những phút bù giờ của trận đấu sau sai lầm của thủ môn đội tuyển Philippines đã giúp đội tuyển Việt Nam giật lại 1 điểm từ tay đối thủ.
18/12/2024 22:52 0
Highlights Philippines 1-1 Việt Nam (vòng bảng AFF Cup 2024)

Đội tuyển Việt Nam đã khiến đội chủ nhà Philippines chia điểm sau 90 phút với tỉ số hòa 1-1. Với kết quả này, đoàn quân của HLV Kim Sang Sik tiếp tục dẫn đầu bảng B với 7 điểm sau 3 lượt trận.
18/12/2024 22:36 0
Điểm nhấn Philippines 1-1 Việt Nam: Phép thử thất bại của ông Kim, ĐT Việt Nam vẫn chiếm thế thượng phong

Sau 2 chiến thắng trước Lào và Indonesia, tuyển Việt Nam dẫn đầu bảng B, AFF Cup 2024. Có lợi thế điểm số nên ông Kim Sang Sik quyết định thay đổi nhân sự hàng loạt ở trận gặp Philippines nhưng phép thử của ông thất bại.
18/12/2024 22:32 0
Cú đánh đầu điểm 10 của Doãn Ngọc Tân vào lưới đội tuyển Philippines

Phút 90+7, từ pha đá phạt góc của đồng đội, Doãn Ngọc Tân di chuyển khéo léo và có pha đánh đầu cận thành chính xác, mang về một điểm quý giá cho đội tuyển Việt Nam.
18/12/2024 22:20 0
Cục diện bảng B AFF Cup 2024: Việt Nam 99% đi tiếp và sáng cửa đầu bảng

Cục diện bảng B AFF Cup 2024: Dù bị Philippines cầm hòa, nhưng ĐT Việt Nam đã gần như chắc chắn lọt vào bán kết. Tấm vé còn lại là cuộc chạy đua giữa Indonesia, Philippines và Myanmar.
18/12/2024 22:12 0
Tiêu chí xếp hạng các bảng đấu AFF Cup 2024 (cập nhật)

Tiêu chí xếp hạng các bảng đấu AFF Cup 2024 - Cập nhật các tiêu chí xếp hạng các đội ở các bảng đấu của AFF Cup 2024 (ASEAN Cup 2024).
18/12/2024 22:03 0
Kết quả bóng đá AFF Cup 2024 hôm nay 18/12: ĐT Việt Nam thoát thua ngoạn mục

Kết quả bóng đá AFF Cup 2024 hôm nay 18/12/2024: Cập nhật KQBD các trận đấu thuộc lượt trận thứ 4 vòng bảng bảng B AFF Cup 2024.
18/12/2024 22:00 0
Bảng xếp hạng AFF Cup 2024 - BXH bảng B lượt trận 4 mới nhất

Bảng xếp hạng AFF Cup 2024 mới nhất. Thethaovanhoa.vn cập nhật chi tiết BXH bảng B giải vô địch Đông Nam Á 2024 của ĐT Việt Nam ở lượt trận thứ 4.
18/12/2024 22:00 0
VTV5 VTV6 trực tiếp bóng đá Việt Nam vs Philippines, AFF Cup 2024 vòng bảng

VTV5 VTV6 trực tiếp bóng đá Việt Nam vs Philippines (20h00, 18/12): Thethaovanhoa.vn cập nhật diễn biến trận đấu Việt Nam vs Philippines thuộc vòng bảng AFF Cup 2024.
18/12/2024 21:58 0
Tác giả Ruby Nguyen ra mắt sách "Khai vấn trong từng hơi thở"

"Khai vấn trong từng hơi thở" là cuốn sách thứ hai của tác giả Ruby Nguyen, do Nhà xuất bản Hà Nội và Thái Hà Books ấn hành.
18/12/2024 21:00 0
Hòa nhọc nhằn Philippines, Việt Nam vẫn chưa cầm chắc vé vào bán kết AFF Cup 2024

Pha ghi bàn ở phút bù giờ của Doãn Ngọc Tân đã giúp Việt Nam níu lại 1 điểm trên sân của Philippines.
18/12/2024 20:56 0
Trận Việt Nam vs Myanmar diễn ra khi nào? Kênh VTV nào trực tiếp?

Trận Việt Nam vs Myanmar diễn ra khi nào? - Cập nhật lịch thi đấu trận cuối cùng vòng bảng AFF Cup 2024 của ĐT Việt Nam.
18/12/2024 20:38 0
"Khúc quân hành vang mãi non sông" kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam

Đài PT-TH Hà Nội tổ chức chương trình nghệ thuật chính luận đặc biệt mang tên "Khúc quân hành vang mãi non sông" vào 22/12 tại sân Đoan Môn, khu Bảo tồn Di sản Hoàng thành - Thăng Long.
18/12/2024 20:30 0
Lịch thi đấu bóng chuyền hôm nay ngày 19/12: Ninh Bình đánh trận thứ 3

Lịch thi đấu bóng chuyền hôm nay ngày 19/12/2024 - Thethaovanhoa.vn cập nhật lịch thi đấu chi tiết các giải bóng chuyền trong và ngoài nước ngày hôm nay.
18/12/2024 20:22 0
Bảng xếp hạng bóng chuyền các CLB nữ thế giới 2024 hôm nay

Bảng xếp hạng bóng chuyền các CLB nữ thế giới 2024 - Cập nhật BXH giải bóng chuyền mà CLB bóng chuyền LPB Ninh Bình tham dự.
18/12/2024 20:10 0
XSAG 19/12 - Kết quả xổ số An Giang hôm nay 19/12/2024 - Trực tiếp xổ số hôm nay ngày 19 tháng 12

XSAG 19/12: Xổ số An Giang phát hành bởi công ty xổ số kiến thiết An Giang quay thưởng vào lúc 16h10 ngày thứ Năm hàng tuần. Trực tiếp kết quả XSMN cập nhật nhanh nhất trên Thethaovanhoa.vn.
18/12/2024 19:59 0
XSTN 19/12 - Kết quả xổ số Tây Ninh hôm nay 19/12/2024 - Trực tiếp xổ số hôm nay ngày 19 tháng 12

XSTN 19/12: Xổ số Tây Ninh được phát hành bởi công ty xổ số kiến thiết Tây Ninh quay thưởng vào lúc 16h10 ngày thứ Năm hàng tuần. Trực tiếp kết quả XSMN cập nhật nhanh nhất trên Thethaovanhoa.vn.
18/12/2024 19:58 0
Xem thêm ›