Làm báo thời Facebook

(TT&VH Cuối tuần) - “Uyên Linh ăn 4 cái tát vì cướp chồng”, “Hồng Ánh cướp chồng vẫn ứng cử đại biểu nhân dân”, “Ngô Kiến Huy có con với em gái Thanh Thảo”, “Thúy Vinh có bầu”.v.v…, toàn những tin bài rất “nóng” được thể hiện với công thức chung: Mở đầu (Mới đây/chiều qua/sáng nay, trên Facebook của A/B/C xuất hiện status nói về sự việc X/Y/Z) + Hình ảnh (chụp lại từ màn hình máy tính đang ở trang Facebook (FB) đã đề cập đến) + Dẫn chứng phân tích bằng một loạt bình luận (comment) được lấy từ chính trang FB. Đó là công thức làm báo thời Facebook : chụp, cắt (copy) và dán (paste) từ các trang Facebook.

Công thức này ngày càng trở nên thịnh hành trên các trang báo mạng và gần như được “độc quyền” bởi giới viết báo về showbiz Việt.

Facebook- công cụ làm báo hữu hiệu thời nay?

Giã biệt “trên đường”, bám chặt “trên mạng”

Không thể phủ nhận vai trò của FB hay các trang mạng xã hội trong thời buổi “báo chí công dân” trên toàn thế giới hiện nay. Những bài báo lấy nguồn tin từ FB hay các trang mạng xã hội ngày càng phổ biến và trong vòng 1-2 năm gần đây mạng xã hội đã trở thành một công cụ tác nghiệp của nhiều người viết báo ở mảng showbiz – lĩnh vực mà tất cả những người tham gia đều cần phải show (biểu diễn – cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng) để biz (kinh doanh).

Ở Việt Nam hiện nay hiếm có nghệ sĩ nào không có ít nhất một tài khoản FB, nhiều người có từ 2 tài khoản trở lên kèm với  trang của người hâm mộ (fanpage). Ở nhiều trang online, thậm chí cả một số tờ báo in, đã có hẳn một đội ngũ phóng viên bỏ hẳn nghề truyền thống “trên đường” (tiếp cận nhân vật, hiện trường, sự kiện…) để ngày ngày bám trụ trên mạng,  đặc biệt là ngồi canh FB của người nổi tiếng, để hễ thấy động tĩnh gì là alê-hấp, ngay lập tức chụp lại màn hình và đăng tải lên.

Và vì dùng chung một công cụ tác nghiệp cho nên cuộc chạy đua thông tin giữa các trang mạng bây giờ được tính bằng… giây! Thậm chí chủ nhân trang FB sau một thoáng nghĩ ngợi đắn đo quay trở vào xóa vài dòng vừa viết đi nhưng vẫn không lại với “phóng viên FB” : màn hình đã được chụp gần như ngay tức khắc, thông tin đã được lan truyền, nói có sách mách có…màn hình đã chụp hẳn hoi. Nạn nhân chỉ còn cách tiếp tục mở cửa FB để thanh minh, để rồi những thanh minh thanh nga này lại được đăng lên báo mạng kèm theo tường thuật, phân tích.

Từ hơn một năm trở lại đây, những người chăm đọc báo mạng đã luôn được no nê với những thông tin giật gân có nguồn xuất phát từ FB, từ chuyện vô thưởng vô phạt như sao A đi du lịch nước ngoài đến chuyện “động trời” như diễn viên B cướp chồng, nhà thiết kế X ăn cắp mẫu, người mẫu Y chửi đạo diễn Z...

Năm ngoái, trong lúc cuộc vận động bầu cử đại biểu quốc hội đang diễn ra thì diễn viên Hồng Ánh - một ứng cử viên – liền trở thành tâm điểm chú ý khi xuất hiện trên các trang báo mạng thông tin cô cướp chồng. Thông tin này xuất phát từ FBcủa một người nổi tiếng khác. Hồng Ánh không hề lên tiếng nhưng rất nhiều bài viết phân tích về “tội” này của cô với những lý lẽ rất sắc sảo và xác đáng, cũng lấy từ… FB!

Đầu năm nay, ca sĩ Uyên Linh bị lôi vào một cuộc sỉ vả trên báo mạng vì vài câu “ỡm ờ” ám chỉ việc cô bị đánh ghen của một hot blogger vốn từng viết báo. Ca sĩ Ngô Kiến Huy bị phanh phui vụ bê bối tình ái với em gái ca sĩ Thanh Thảo cũng từ FB.

Rồi mới đây, ca sĩ Cao Thái Sơn cũng bẽ mặt với vụ lùm xùm “chuẩn man” cũng vì FB… Khó có thể liệt kê hết được những scandal “từ trên FB rơi xuống” kiểu này. Thậm chí những “hot blogger” chuyên buôn chuyện showbiz còn có hẳn cách thức hữu hiệu để khơi mào xì căng đan, họ viết một câu bóng gió ám chỉ và kêu gọi bạn bè vào bình luận theo kiểu “lôi sự thật ra ánh sáng” để sau vài câu bình luận thì tên người được ám chỉ sẽ vô tình xuất hiện.

Sau những vụ “sản xuất” tin giật gân xuất phát từ FB nói trên, những nghệ sĩ kín tiếng đã quyết định bỏ hoang FB, một số người biến nó thành một nơi giống như website riêng để thuần túy thông báo lịch diễn. Tuy nhiên, có một số khác thì lập tức nắm lấy “qui trình” mà báo giới đang sử dụng FB để tự “sản xuất” các sản phẩm thông tin của mình.

Trong số này, có thể nói ca sĩ Thanh Thảo là người sử dụng qui trình này một cách thành thạo và say sưa nhất. Từ trang cá nhân của mình, Thanh Thảo “đưa ra ánh sáng” nhiều sự việc có liên quan đến cô và những người xung quanh. Gần 2 năm trước, Thanh Thảo tung hê chuyện người mẫu Bình Minh có quan hệ nhạy cảm với mình, rồi chuyện anh chàng điển trai này đã có con riêng trước khi kết hôn với người vợ hiện tại.

Năm nay, cô “xé toạc” vụ việc Ngô Kiến Huy làm cho em gái mình có bầu và phủ nhận vai trò làm bố. Sự việc vừa im ắng một chút, Thanh Thảo lại “mát mẻ” trên FB chuyện người bạn thân thiết trước đây của cô – cựu người mẫu Thúy Vinh – có bầu. Sau những lùm xùm này, Thanh Thảo cũng bị lên án gay gắt, song kết cục thì cô cũng đã đạt được mục đích của mình.

Và những cú ngã đau vì FB

“Phán ánh hiện thực cuộc sống từ FB”, không cần kiểm chứng nguồn tin, không cần điều tra nhân chứng vật chứng…, khiến công việc của nhiều nhà báo thời nay nhàn nhã hơn nhiều các đồng nghiệp thời trước của họ. Mưa không tới mặt, nắng chẳng tới đầu, thậm chí có thể hoàn toàn làm việc tại gia, với duy nhất công cụ là một chiếc máy tính nối mạng. Thế nhưng ngồi mát mãi, thỉnh thoảng FB cũng “chơi” họ vài đòn choáng váng.

Cách đây chưa lâu giới “nhà báo FB” đã bị xơi quả đăng với “sự kiện ca sĩ Lam Trường cưới vợ lần 2”. Ngay khi một bức ảnh Lam Trường đứng trong nhà hàng, mặc complé, tay cầm bó hoa cưới được đăng trên FB của một vài phóng viên, trên một số trang mạng đã lập tức đăng lại bức ảnh này kèm tiêu đề được viết theo mẫu câu nghi vấn về việc chàng ca sĩ này làm đám cưới lần thứ hai.

Sự thật là Lam Trường chỉ đang diễn trong sự kiện anh tổ chức để khai trương lại chính nhà hàng mà anh có cổ phần chứ chẳng có đám cưới nào cả. Và cú chơi này do chính một số phóng viên bày ra để “mời” các “phóng viên FB” cắn câu. Cũng tại thời điểm ấy, giới “nhà báo FB” xơi tiếp  một quả đắng khác xuất phát từ trang cá nhân của nhân viên PR một công ty truyền thông lớn khi người này giả bộ hé lộ rằng ca sĩ Lâm Phong của Đài Loan sẽ đáp xuống sân bay Tân Sơn Nhất trong ngày hôm đó! Vậy là một cuộc mai phục được thiết lập. Để rồi sau đó vài tiếng, trên trang cá nhân của những kẻ bị lừa lại đầy ắp những câu chửi rủa vì mình đã bị lừa.

Và cách đây chỉ vài ngày, mấy tờ báo mạng lại bẽ mặt khi đưa tin thất thiệt về đám cưới của nữ diễn viên điện ảnh Đỗ Hải Yến. Có chuyện này chỉ vì những bức ảnh “behind the scence” ghi lại buổi chụp ảnh quảng cáo đồ cưới mà cô và bạn trai cùng làm người mẫu được đăng trên FB của một người bạn!

Chuyện vớ vẩn?

Trong một khóa học về báo chí, hai nhà báo đến từ Quỹ báo chí Độc lập của Mỹ, chia sẻ với các đồng nghiệp Việt Nam về nguyên tắc “kiểm chứng 3 trong 1”, có nghĩa, trước một nguồn tin, nhà báo cần kiểm chứng ít nhất 3 nhân chứng để xác nhận tính xác thực của thông tin. Nguyên tắc ấy được xây dựng trên trách nhiệm của nhà báo đối với bạn đọc và rộng hơn là với xã hội. Điều ấy xem ra đã trở thành chuyện vớ vẩn đối với những “nhà báo FB” thời nay, bởi nguyên tắc mới do hội những nhà báo này lập nên là: Đưa đại, sai đâu nói lại, nếu quên không nói cũng chả chết ai!

Đúng, chả ai chết cả, thậm chí Mark Zuckerburg còn giàu to chỉ sau 8 năm sáng lập và điều hành FB. Anh cũng góp phần nuôi béo trắng (vì không ra nắng) và thơm phức (vì không ra đường) không bao nhiêu nhà báo showbiz ở Việt Nam. Chả đúng sao, vì những thông tin trong bài viết này cũng được tổng hợp sau cả một quá trình người viết theo dõi… FB?!