Đường tới chủ nghĩa cực đoan của kẻ giết người hàng loạt tại Pháp

(TT&VH) - Ngày 21/3, lực lượng cảnh sát đặc nhiệm RAID của Pháp đã tiến hành cuộc đột kích vây bắt Mohamed Merah, 24 tuổi, kẻ bị nghi ngờ gây ra các vụ xả súng giết nhiều người ở thành phố Toulouse và Montauban. Nhưng điều khiến người Pháp vẫn không thể hiểu nổi là vì sao một nhân vật được hàng xóm và bạn bè đánh giá "hiền lành, lịch sự, biết cách cư xử" lại có thể biến thành kẻ giết người hàng loạt, sẵn sàng sát hại trẻ con mà không ghê tay.

Chiến dịch đột kích bắt đầu diễn ra lúc 3 giờ sáng, nhằm vào nơi ở của Mohamed Merah, vốn là một chung cư nhỏ nằm trên phố Sergent-Vigne của thành phố Toulouse. Bộ trưởng Nội vụ Pháp Claude Gueant đã trực tiếp chỉ đạo cuộc đột kích và khẳng định mục tiêu là bắt sống nghi can, kẻ đã gây ra vụ thảm sát làm 4 người ở trường Do Thái Ozer Hatorah thiệt mạng. Y cũng bị nghi đã sát hại 3 người lính dù Pháp.

Lộ nơi ẩn náu vì địa chỉ Internet

Cảnh sát đã lần ra nơi ở của Merah nhờ một số bước đột phá quan trọng. Đầu tiên họ thẩm vấn một số người bán xe máy địa phương sau vụ tấn công và được một nhân vật cho biết có vị khách rất lạ liên tục hỏi về cách để thay đổi hình dáng và kết cấu chiếc xe máy khiến ông ta sinh nghi.  Cụ thể, vị khách hỏi rằng người bán hàng có thể chuyển một chiếc xe mang nhãn hiệu Yamaha tới một garage ở Toulouse để y sơn lại hay không. Y cũng hỏi về cách tắt thiết bị phát tín hiệu theo dõi để chống ăn cắp trong xe.

Ngoài ra cảnh sát cũng thấy một manh mối quan trọng thứ 2 khi phát hiện một đoạn quảng cáo bán xe máy của Imad Ibn Ziaten, một quân nhân 30 tuổi mới bị sát hại hồi tuần trước. Các bức thư điện tử gửi tới cho người lính, trong đó dàn xếp một cuộc gặp để đánh giá chiếc xe, có thể do anh trai của tay súng thực hiện. Các điều tra viên hiện chưa rõ chiếc máy tính nào đã được dùng để gửi thư. Nhưng họ đã lần ra được địa chỉ Internet (IP) của chiếc máy tính và qua đó để xác định chung cư nơi nghi phạm ẩn náu.

Cảnh sát Pháp đã quyết định triển khai kế hoạch đột kích rạng sáng ngày 21/3 sau khi đã có đủ bằng chứng và nghe được các cú điện thoại có sử dụng tiếng lóng của thành viên gia đình Merah.

Bản thân Merah đã yêu cầu được thương lượng với cảnh sát và được chấp nhận với điều kiện phải vứt khẩu súng Colt 45 qua cửa sổ. Tuy nhiên, cảnh sát Pháp xác định Merah còn rất nhiều vũ khí, trong đó có khẩu tiểu liên AK-47 và một khẩu Uzi.

Báo chí Pháp đã đưa tin khá mâu thuẫn về vụ đột kích. Theo một số nguồn tin báo chí Pháp, trong vụ đột kích, đã có 3 cảnh sát bị thương, nhưng kẻ thủ ác đã bị bắt. Tuy nhiên tin này sau đó đã bị chính cảnh sát Pháp bác bỏ và tới lúc bài viết lên khuôn, cuộc đột kích vẫn đang diễn ra.

Cảnh sát Pháp bao vây chặt bên ngoài căn hộ của Mohamed Merah ở Toulouse

Hành trình tẩy não

Với Mohamed Merah, con đường đi tới chủ nghĩa cực đoan đã bắt đầu từ quê nhà Toulouse trước khi chạy thẳng sang Kandahar, Afghanistan. Hồ sơ của Merah cho thấy y có các đặc điểm hết sức bình thường đối với một thanh niên thuộc thế hệ thứ 2 hoặc thứ 3 trong gia đình nhập cư Pháp tới từ Bắc Phi. Nhưng y bước vào con đường "cực đoan hóa" sau 2 chuyến đi tới Afghanistan và Pakistan.

Trong một chuyến như thế, Merah bị bắt ở Kandahar và bị tuyên phạt 3 năm tù vì cài bom ở tỉnh này. Giám đốc nhà tù Kandahar, Ghulam Faruq, cho hãng tin Reuters biết rằng Merah bị an ninh Afghanistan bắt vào ngày 19/12/2007. Tình báo Afghanistan đã chuyển danh tính của y cho các đồng sự ở Pháp. Nhưng sau đó, y  đã trốn thoát trong một vụ vượt ngục lớn do Taliban tổ chức hồi năm 2008. Tờ Le Monde thì cho biết Merah được đào tạo cùng với các chiến binh Taliban ở Pakistan tại khu vực biên giới trước khi được gửi tới phía Tây Nam Afghanistan để chống lại lực lượng NATO đang ủng hộ chính quyền Kabul.

Khi trở về Toulouse, Merah vẫn sống bình thường và chẳng ai biết y đã có những thay  đổi trong đầu. Cedric Lambert, 46 tuổi, cha đẻ của một hàng xóm sống gần nhà nói rằng Merah khá thân thiện và từng giúp họ khuân một chiếc ghế sofa nặng lên tầng cách nay 10 tháng. “Cậu ta hoàn toàn bình thường” - Lambert nói.

Sớm ngày 21/3, một nhóm 4 thanh niên 24 tuổi gốc Algeria thậm chí đã tới căn hộ của Merah nhằm thuyết phục y đầu hàng, nhưng bị cảnh sát chặn lại. Tất cả cho Reuters biết rằng Merah chưa từng nói gì với họ về tín ngưỡng bản thân và họ cũng không biết y có tới Afghanistan. Một người bạn tự nhận mình là Kamal nói rằng đã chơi với Merah khi y còn đi học và họ vẫn chơi bóng cùng nhau. "Cậu ấy rất kín tiếng. Cậu ấy không phải dạng người thích đi quanh và huyênh hoang khoe “hãy xem cô bạn gái mới của tôi này” hay “trông tôi có tuyệt không”. Cậu ấy rất lịch sự và luôn cư xử phải phép" - Kamal kể - "Cậu ấy không nói gì về Hồi giáo, nhưng có cầu nguyện. Nhưng chúng tôi đều cầu nguyện 5 lần mỗi ngày và chẳng có gì lạ về chuyện đó cả".

Một người bạn khác gốc Maroc, tự xưng Danny Dem, nói rằng Merah đã cố xin vào phục vụ trong quân đội Pháp, nhưng bị từ chối. Anh ta cũng kể rằng mới thấy Merah tại một hộp đêm ở trung tâm thành phố Toulouse vào tuần trước. “Merah không uống rượu, nhưng tôi không nghĩ lý do vì cậu ấy sùng đạo hơn tôi. Tôi nghĩ cậu ấy chỉ là kẻ lạc lối” - Danny Dem nói.

Một người bạn thứ 3 từ chối nêu tên cho biết cậu đã học tiểu học cùng Merah và đôi bên vẫn giữ liên lạc. "Cậu ấy thích bóng đá, xe máy giống mọi gã trai khác. Tôi thậm chí còn không biết là cậu ấy có cầu nguyện" - anh này nói.

Các nạn nhân vừa bị Merah sát hại tại một ngôi trường Do Thái

Khả năng có đồng phạm

Nhưng trong con mắt của nhà chức trách Pháp, Merah rõ ràng không phải kẻ "thánh thiện". Y đã bị cơ quan tình báo nội địa DCRI của Pháp theo dõi trong nhiều năm, bởi họ biết y là thành viên một nhóm khoảng 15 tín đồ Hồi giáo cực đoan theo hệ tư tưởng Salafist ở Toulouse. Sau chuyến đi tới Afghanistan của y, họ càng theo dõi chặt hơn, nhưng không có gì cho thấy y đang chuẩn bị cho một vụ phạm tội nghiêm trọng.

Dominique Thomas, một chuyên gia về Hồi giáo cực đoan, đánh giá cách thức hành động và sự chuẩn bị của Merah cho thấy anh ta không thuộc về một mạng lưới nào cả. Nhưng cựu giám đốc tình báo Pháp Louis Caprioli thì tin rằng nghi phạm có nhận sự giúp đỡ từ bên ngoài để đến Afghanistan cùng Pakistan, dù ông không phủ nhận hắn ta có thể là "một con sói đơn lẻ".

Liên quan tới các mục tiêu của Merah, cơ quan điều tra mới phỏng đoán rằng y đã tấn công ngôi trường Do Thái vì có quan điểm cực đoan với cuộc xung đột Israel - Palestine. Cuộc xung đột này cũng là cơ sở để tạo ra một làn sóng tấn công nhằm vào các mục tiêu Do Thái ở Pháp hồi đầu những năm 2000, gồm các vụ ném chai cháy vào hội đạo Do Thái. Còn với các nạn nhân là binh lính Pháp, có tin Merah đã sát hại họ vì là thành viên của lực lượng NATO đang tham gia chiến đấu ở Afghanistan.

Cảnh sát hiện vẫn đang điều tra xem Merah ra tay một mình hay có sự trợ giúp. Mẹ của Merah, anh trai và hai em gái của y đã bị cảnh sát bắt giữ, trong đó đáng chú ý nhất là gã anh trai, vốn cũng mang tư tưởng cực đoan Salafist trong đầu và còn có liên quan tới cái chết của quân nhân Imad Ibn Ziaten.

Tường Linh