Những cung đường 'Non sông liền một dải'

Những ngày tháng 4 lịch sử của cả dân tộc, trong không khí cả nước chào mừng 50 năm ngày Thống nhất đất nước 30/4, trên những cung đường từ Bắc vào Nam, cuộc đua xe đạp "Cúp Truyền hình HTV-Non sông liền một dải" một lần nữa trở thành sự kiện thể thao trọng điểm. 36 năm của một giải đấu, 37 cuộc đua, Cúp xe đạp Truyền hình HTV vẫn mang trên mình bầu nhiệt huyết của những quyết định vừa mạnh mẽ, vừa lãng mạn những ngày đầu.

1. Năm 1985, khi NSND Phạm Khắc nhận trọng trách Giám đốc HTV, ông đã đối mặt với muôn vàn thách thức. Thời điểm ấy, truyền hình Việt Nam còn non trẻ, cơ sở vật chất thiếu thốn, công nghệ hạn chế. Nhưng với tầm nhìn xa và trái tim đam mê, ông đã biến những khó khăn thành cơ hội. Không chỉ là một nhà quản lý, mà với tư cách là nhà quay phim và đạo diễn hàng đầu về phim tài liệu, ông còn là một người nghệ sĩ, một người kể chuyện, luôn tìm cách đưa hình ảnh Việt Nam tươi đẹp đến với khán giả cả nước.

Cuối thập niên 1980, xe đạp không chỉ là phương tiện di chuyển quen thuộc của người Việt, mà còn là biểu tượng của sự bền bỉ, kiên trì trong khao khát vươn lên của một đất nước thời hậu chiến. Nhận thấy giá trị ấy, NSND Phạm Khắc khi đó đang là phó Giám đốc HTV đã nảy ra một ý tưởng táo bạo: tổ chức một giải đua xe đạp tầm cỡ quốc gia, không chỉ để thúc đẩy phong trào thể thao, mà còn để lan tỏa tinh thần Việt Nam qua những khung hình truyền hình.

Năm 1988, tiền thân của HTV Cup ra đời với một giải đua nhỏ, gồm 4 chặng từ TP.HCM lên Bảo Lộc, Đà Lạt và trở về với chỉ 15 đội tham gia. Nhưng đó chính là "phát súng lệnh" để một năm sau, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của NSND Phạm Khắc, Cúp Xe đạp Truyền hình - HTV Cup chính thức được khai sinh. Những ngày đầu tổ chức HTV Cup đầy thử thách khi yếu tố cốt lõi nhất của một cuộc đua là hạ tầng giao thông còn hạn chế, công nghệ truyền hình chưa phát triển, và nguồn lực tài chính eo hẹp. NSND Phạm Khắc trực tiếp chỉ đạo việc thiết kế lộ trình, kêu gọi tài trợ, và đặc biệt là đảm bảo rằng mỗi chặng đua đều được ghi hình, phát sóng để khán giả cả nước có thể đồng hành.

Năm 1993, nhân dịp cuộc đua lên 5 tuổi, NSND Phạm Khắc lại có thêm một quyết định táo bạo: tổ chức cuộc đua xuyên Việt lần đầu tiên, với lộ trình hơn 1900 km từ Hà Nội qua Huế đến TP.HCM. Tổng cộng 125 VĐV từ 25 đội đua tham gia, vượt qua 8 ngọn đèo hiểm trở như Hải Vân, Đèo Cả … Đó là lần đầu tiên, HTV thực hiện truyền hình trực tiếp một sự kiện thể thao ở một số chặng đua cố định.

NSND Phạm Khắc từng chia sẻ: "HTV Cup không chỉ là một cuộc đua, mà là một câu chuyện về ý chí, về sự đoàn kết của cả dân tộc". Đó là lý do ông đã chọn thời điểm kết thúc giải vào đúng 11h30 ngày 30/4 tại Hội trường Thống Nhất, để tái hiện khoảnh khắc lịch sử của ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Những ngày sau rời chức vụ Giám đốc HTV, nghỉ hưu, sự kiện mà NSND Phạm Khắc tiếp tục gắn bó chính là HTV Cup với những chuyến đi rong ruổi cùng các "đàn em" của mình ở đài lẫn giới xe đạp Việt Nam.

Những câu chuyện mà cố NSND Phạm Khắc để lại không chỉ là kỷ niệm, mà còn là bài học về sự sáng tạo, kiên trì và tầm nhìn. Ông đã biến một ý tưởng đơn sơ thành một biểu tượng, không chỉ của thể thao, mà còn của văn hóa và lịch sử Việt Nam. HTV Cup hôm nay là minh chứng sống động cho tâm huyết của ông, một hành trình của ý chí, đoàn kết, và niềm tự hào dân tộc. Ông xứng đáng được tôn vinh là một trong các cá nhân tiêu biểu trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển TP.HCM trong 50 năm qua.

2. Từ một giải đua với vài trăm cây số ban đầu, HTV Cup nay đã trở thành sự kiện thể thao thường niên lớn nhất Việt Nam, với các mùa giải có tổng cự ly lên đến hơn 3000 km. Riêng năm 2025, HTV Cup tổ chức 25 chặng đua với lộ trình 3059,5 km, tiếp tục thu hút hàng triệu khán giả cả nước. Có thể nói, cho đến nay, Cúp xe đạp Truyền hình HTV là sự kiện thể thao duy nhất ở Việt Nam duy trì được cùng lúc 2 yếu tố: Tuổi đời và sự lớn mạnh của thời gian.

Ông Nguyễn Hồng, nguyên Trưởng Ban Thể thao HTV, một trong những "cha đẻ" của Cúp xe đạp Truyền hình, từng kể rằng, ngay từ những mùa giải đầu tiên, đội ngũ tổ chức đã nung nấu tổ chức cuộc đua xuyên Việt với tên gọi Hà Nội - Huế - Sài Gòn, chưa phải khẩu hiệu "Non sông liền một dải" như bây giờ.

Thời điểm đó, chỉ có duy nhất xe đạp là môn thể thao đủ sức tạo nên điểm nhấn ý nghĩa cho tinh thần thống nhất của cả nước. Một hành trình xuyên Việt mang ý nghĩa chính trị, thông qua cuộc đua trải dài cả nước, đoàn đua không chỉ cổ động tinh thần rèn luyện thân thể, mà còn ghi lại những nét đẹp đổi mới của các địa phương trong phát triển nông nghiệp và kinh tế, văn hóa, xã hội.

Đến năm 1991, giải được Tổng cục TDTT công nhận nằm trong hệ thống thi đấu quốc gia và chỉ 2 năm sau, cuộc hành trình xuyên Việt bắt đầu từ Hà Nội vào TP.HCM với tổng lộ trình 1.900 km và đi qua 8 ngọn núi.

Tiếp nối thành công, năm 2005, nhân kỷ niệm 30 năm ngày thống nhất đất nước, HTV Cup được mở rộng lên Gia Lai, Đắk Lắk, những địa danh gắn liền với Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Đến các năm 2006 và 2007, đưa giải đua ra tầm quốc tế, với các chặng đua tại Lào và Campuchia, nằm trong kế hoạch kết nối 3 nước Đông Dương.

Đột phá lớn nhất của Cúp Truyền hình diễn ra vào năm 2019. Sau nhiều ấp ủ và mong mỏi, đó là lần đầu tiên giải được truyền hình trực tiếp tất cả những chặng đua xe đạp đường trường không gián đoạn. Một bước ngoặt lớn trong lịch sử ngành truyền hình thể thao tại Việt Nam, tạo tiền đề cho sự bùng nổ các sự kiện trực tiếp trên nhiều nền tảng mạng xã hội sau này.

3. Ba mươi sáu năm đã qua, khởi phát từ ý tưởng của lòng yêu nước và tinh thần chiến thắng trong thể thao, được quyết định bởi những con người đầy đam mê và không thiếu sự lãng mạn, cuộc đua xe đạp Cúp Truyền hình TP.HCM đến nay đã trở thành sự kiện hoạt động văn hóa thể thao lịch sử, chính trị ý nghĩa trên mỗi địa phương mà đoàn đua đi qua.

Đó không chỉ là một di sản trong lĩnh vực xe đạp, HTV Cup còn là một ví dụ mang tính lịch sử mà vẫn thấm đẫm hơi thở thời đại của công nghệ tổ chức sự kiện thể thao ở Việt Nam và chứng minh sự thành công của công tác xã hội hóa.

Từ chỗ chỉ tổ chức bằng niềm tin và sự lãng mạn trong điều kiện gần như không có gì từ hạ tầng đến công nghệ, một giải đấu tầm cỡ khu vực vẫn được "sinh" ra và trưởng thành, trở thành danh vị được chờ đợi nhất của làng xe đạp Việt Nam, là nơi sản sinh nhiều tài năng Đông Nam Á, châu Á và là cơ sở tuyển chọn thành viên cho đội tuyển quốc gia.