PGS-TS Bùi Hoài Sơn: Sự kiên cường - từ nghệ thuật đến cuộc sống

(Thethaovanhoa.vn) - “Kiên cường là yếu tố xuyên suốt trong sáng tạo nghệ thuật để tạo ra sự kiên cường của toàn xã hội. Nhìn lại năm 2020, chúng ta hoàn toàn có thể tự hào về văn hóa nghệ thuật của Việt Nam đã giúp cho chúng ta vượt qua những khó khăn một cách nhẹ nhàng hơn so với nhiều quốc gia khác. Và, sự kiên cường của nghệ thuật đã góp phần to lớn cho chúng ta kiên cường trong cuộc sống!”.

‘Câu chuyện nghệ thuật’ được kì vọng trở thành hiện tượng sách trong năm

Có độ dày ngót 700 trang và giá bìa gần một triệu đồng, vậy nhưng cuốn sách kinh điển “Câu chuyện nghệ thuật” (The Story of Art) đã lập tức được tái bản chỉ sau 2 tháng phát hành.

PGS-TS Bùi Hoài Sơn, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam nhận định trong cuộc trò chuyện với Thể thao và Văn hóa (TTXVN). Ông phân tích:

- Sự kiên cường của nghệ thuật được hiểu ở hai  khía cạnh: Thứ nhất, nghệ thuật có đời sống nhạy cảm, dễ bị tác động bởi ngoại cảnh và các điều kiện xã hội, đặc biệt trong giai đoạn khó khăn như dịch bệnh, chiến tranh hay thiên tai, các nghệ sỹ không thể thực hiện được công việc của mình, các buổi biểu diễn phải ngừng lại, cuộc sống của văn nghệ sỹ gặp rất nhiều khó khăn. 

Chính vì những khó khăn trong việc thực hành nghệ thuật, trong việc mưu sinh của chính mình, các nghệ sỹ cần có động lực tinh thần để giúp họ tự tin hơn, nỗ lực hơn trong cuộc sống thiếu vắng nghệ thuật. Chúng ta dùng từ kiên cường là như vậy! 

Từ “kiên cường” này là từ rất phổ biến trên toàn thế giới và chính UNESCO đã khởi động chiến dịch ResiliArt (Nghệ thuật kiên cường) trên toàn cầu hồi tháng 4/2020, qua đó khuyến nghị các quốc gia lấy chủ đề Nghệ thuật kiên cường để giúp cho các văn nghệ sỹ thêm vững bước, thêm quyết tâm và thêm động lực để tiếp tục sáng tạo, tiếp tục cống hiến cho nghệ thuật. Đó là nghĩa kiên cường hiểu theo góc tiếp cận đầu tiên.

• Phát động cuộc thi ảnh 'Kiên cường Việt Nam - Resilient Vietnam'
• UNESCO kêu gọi nghệ sĩ tham gia chiến dịch 'ResiliArt - Nghệ thuật kiên cường'

Góc tiếp cận thứ hai, sự kiên cường nghệ thuật là sự cần thiết trong xã hội. Chúng ta biết rằng mỗi khi xã hội gặp khó khăn là lúc chúng ta rất cần động lực tinh thần để vượt qua khó khăn đó. Năm 2020 là năm đặc biệt khó khăn bởi dịch Covid-19. Sự khó khăn này ảnh hưởng đến rất nhiều lĩnh vực và chúng ta cần có động lực để vượt qua. Và, nghệ thuật chính là một động lực để an ủi về mặt tinh thần, để được sự chia sẻ về mặt nghệ thuật, giúp mọi người có thêm sự quyết tâm vượt qua khó khăn trong cuộc sống một cách nhẹ nhàng hơn. Đó là những điều mà chúng ta cần ở nghệ thuật! 

Sự kiên cường của nghệ thuật tạo cho chúng ta kiên cường trong cuộc sống!

* Từ những gì anh đã phân tích, có thể thấy sự kiên cường của nghệ thuật có vai trò quan trọng trong việc truyền cảm hứng cho mọi người một cách tích cực? 

- Chúng ta may mắn vượt qua khó khăn khi dịch bệnh hoành hành một cách nhẹ nhàng hơn, theo tôi, một phần vì chúng ta có bệ đỡ về văn hóa nghệ thuật. Chính bản sắc văn hóa của chúng ta đã giúp chúng ta ý thức tốt hơn về việc làm thế nào vượt qua khó khăn bằng sự đoàn kết, bằng sự chia sẻ trong cuộc sống. 

Nhìn lại năm 2020, chúng ta thấy rất nhiều ca sỹ, nhạc sỹ, các nghệ sỹ ở những loại hình nghệ thuật khác nhau đã sáng tác nên những tác phẩm liên quan đến Covid-19. Chính những tác phẩm được ra đời trong hoàn cảnh khó khăn đã truyền cảm hứng cho mọi người, từ đó giúp chúng ta vượt qua những khó khăn một cách bình thản…

Chẳng hạn như bài hát Ghen Cô Vy là cách tuyên truyền chống dịch một cách dễ đi vào lòng người và bài hát này không chỉ truyền cảm hứng cho người Việt Nam mà còn truyền cảm hứng cho hàng triệu người trên toàn thế giới về cách mà chúng ta “ứng xử” với dịch bệnh. 

* Qua sự kiên cường của nghệ thuật, anh đánh giá như thế nào về sự sáng tạo của các văn nghệ sĩ?

- Trong bối cảnh xã hội hiện nay, yếu tố sáng tạo là yếu tố then chốt phát triển đất nước. Khi mà các tài nguyên không thể tái tạo được đang dần mất đi và khó trở thành điểm nhấn mới cho sự phát triển thì chính tài năng sáng tạo của con người Việt Nam hay là những tiềm năng văn hóa của đất nước chắc chắn trở thành tài nguyên mới để chúng ta phát triển. 

Trong 17 chỉ tiêu phát triển bền vững thiên niên kỷ của Liên Hợp Quốc thì có đến 5 chỉ tiêu liên quan đến phát triển văn hóa và liên quan đến yếu tố sáng tạo để tạo ra sự phát triển bền vững này. Chính vì lý do đó mà chúng ta cần có yếu tố sáng tạo lồng ghép vào trong các hoạt động của xã hội. Khi tất cả các hoạt động của xã hội như kinh tế, giáo dục, y tế, giao thông hay nông nghiệp hoặc bất kỳ lĩnh vực nào mà chúng ta cũng lồng ghép, đưa đưa yếu tố sáng tạo vào như một định hướng trong lĩnh vực đó thì chúng ta sẽ tạo ra một xã hội bền vững. 

MV "Ghen Cô Vy" của Nioel, Khắc Hưng, Min, Erik:

Chúng ta luôn mong muốn đưa sáng tạo vào trong giáo dục từ cấp tiểu học, đến THCS, THPT, cho đến đào tạo cấp cao khác. Nói như vậy không có nghĩa là những người học về nghệ thuật sau này sẽ trở thành nghệ sỹ mà mục tiêu dài hạn hơn ở đây là: Thông qua môi trường giáo dục để tạo ra những con người sáng tạo, con người biết yêu cái Đẹp, yêu tính Thiện trong xã hội, từ đó hoàn thiện nhân cách cho mỗi con người. 

Nghệ thuật tạo ra những con người sáng tạo và những con người sáng tạo đó lại tạo ra nghệ thuật, tạo ra những sự sáng tạo tiếp nối ở trong tương lai và điều đó giúp cho xã hội đáng sống và hạnh phúc. Đó là điều quan trọng chúng ta rút ra được trong năm 2020, dù có rất nhiều điều khó khăn nhưng chúng ta đã có rất nhiều kinh nghiệm đáng quý để vững bước trong năm 2021 và những năm tiếp theo.

* “Nghệ thuật không chỉ kiên cường khi đời sống xã hội khó khăn (như trong dịch bệnh vừa qua) mà phải kiên cường trong mọi hoàn cảnh”. Anh nghĩ gì về nhận định trên?

- Tôi cho rằng nghệ thuật lúc nào cũng cần phải kiên cường, tất nhiên là lúc khó khăn thì chúng ta cần nhấn mạnh hơn, khi mà bớt khó khăn thì chúng ta có thể nói đến những yếu tố khác của nghệ thuật như là sáng tạo, giải trí hay các yếu tố kinh tế trong nghệ thuật để cho kinh tế và nghệ thuật gắn bó với nhau. 

Kiên cường là yếu tố xuyên suốt trong sáng tạo nghệ thuật để tạo ra sự kiên cường của toàn xã hội, vì xã hội nào cũng sẽ gặp khó khăn, xã hội nào cũng gặp những vấn đề này vấn đề khác, và lúc đó nghệ thuật cần trở thành sự hỗ trợ về mặt tinh thần cho sự phát triển của xã hội!

* Xin cảm ơn ông!

Phạm Huy (Thực hiện)
TT&VH Xuân Tân Sửu 2021