Tái sinh một tượng đài hội họa Mỹ

Pollock là họa sĩ tiên phong của trường phái trừu tượng. Mural được Pollock vẽ hồi năm 1943 theo đơn đặt hàng của nhà sưu tầm nghệ thuật giàu có Peggy Guggenheim.

Bước ngoặt về sự nghiệp

Bức tranh cỡ lớn này (kích cỡ 2m4 x 6m) đại diện cho một bước ngoặt trong sự nghiệp sáng tạo của Pollock, giai đoạn ông bắt đầu chuyển sang cách vẽ tranh mang tính biểu tượng hơn.

“Bức tranh đã tạo nên một sự thay đổi văn hóa đối với Pollock, một nghệ sĩ hiện đại có công tái định hình nghệ thuật thế kỷ 20” -  ông Jim Cuno, Giám đốc điều hành Bảo tàng J.Paul Getty, nơi phục chế bức tranh, nhận định trước khi dẫn các nhà báo thăm phòng trưng bày tranh.

Chiêm ngưỡng bức tranh qua phục chế, khách tham quan có thể nhận thấy nó có màu sắc rực rỡ hơn so với giai đoạn được treo tại Bảo tàng Nghệ thuật Iowa suốt hàng thập niên.

Nguyên nhân, tại Bảo tàng Getty, các nhà phục chế đã cẩn thận cạo bỏ lớp sơn dầu được quét lên nhằm bảo vệ tranh trong cuộc phục chế hồi năm 1973. Cuộc phục chế đó cứu được bức tranh. Nhưng khi lớp sơn dầu bảo vệ ngả vàng, nó lại chính là thủ phạm làm mờ đi các màu sắc thể hiện sự mãnh liệt trong tranh.

Bảo tàng còn tạo lại khung cho tranh, điều chỉnh tấm toan cho phù hợp hơn và quan trọng là họ đã treo tranh lại cho đúng hơn khi trưng bày. Lỗi treo tranh tưởng nhỏ mà hóa ra lại rất lớn, bởi Mural được Pollock vẽ như một bức tường để tại lối vào căn hộ của Guggenheim, thay vì tranh treo trên tường.

Giải mã một bí ẩn lớn

Trong cuộc phục chế, người ta cũng phát hiện một bí ẩn khác liên quan tới bức tranh. Lâu nay người ta vẫn nói với nhau rằng trước khi vẽ Mural, Pollock đã có nhiều tháng ngồi cạnh tấm toan trắng, không biết sẽ phải làm gì. Thế rồi khi chỉ còn 1 ngày nữa là phải giao tranh cho Guggenheim, Pollock đã có hưng phấn sáng tạo và vẽ không ngừng nghỉ. 9 giờ sáng ngày hôm sau, ông đã vẽ xong tranh, hoàn thành tác phẩm cỡ lớn này chỉ trong  15 giờ đồng hồ. Ngay khi tranh khô, nó đã được cuộn lại và chuyển tới căn hộ của Guggenheim.

Câu chuyện này về sau đã được Guggenheim, nhà phê bình nghệ thuật Clement Greenberg và những người khác kể lại. Steven Naifeh và Gregory White Smith cũng đã viết về chi tiết này trong cuốn Jackson Pollock: An American Saga đoạt giải Pulitzer.

Tuy nhiên phần lớn các lớp sơn khác của tranh được vẽ sau đó, với các lớp sau chỉ được vẽ khi lớp trước đã khô, vốn mất nhiều ngày. Ban đầu người ta cho rằng tranh của Pollock được vẽ trong thời điểm nằm giữa tháng 12/1943 tới tháng 1/1944. Song nghiên cứu mới của Getty khẳng định tranh đã được vẽ trong khoảng thời gian từ tháng 7 tới tháng 11/1943.

Mural là một bức tranh đa sắc, chứa nhiều hình giống như động vật. Pollock từng giải thích rằng tranh mô tả các con vật chạy tán loạn từ miền Tây nước Mỹ. Khi hoàn thành tranh, Pollock mới 31 tuổi và là một họa sĩ còn khá vô danh. Tuy nhiên bức tranh đã thay đổi hoàn toàn sự nghiệp của ông và cả lịch sử nghệ thuật hiện đại nước Mỹ.

Không bị ràng buộc bởi chuẩn mực

Các tác phẩm của Pollock thường không bị ràng buộc bởi bất cứ một chuẩn mực hay quy ước hội họa nào. Năm 1956, Pollock từng nói về phong cách vẽ của mình: “Tôi không sáng tác tranh trên giá vẽ. Tôi thích trải toan vẽ trên tường cứng hoặc dưới sàn nhà. Vẽ trên sàn nhà giúp tôi thoải mái hơn. Theo cách này, tôi có thể đi quanh bức tranh, vẽ từ 4 phía. Tôi có thể đứng trong tranh, thoát khỏi được những công cụ thông thường của họa sĩ, như giá vẽ, bảng màu, cọ vẽ...".

"Tôi thích dùng cán, bay, dao và nhỏ những giọt màu hay dùng lối vẽ đắp với cát, mảnh thủy tinh. Khi vẽ, tôi không nhận thức được mình đang làm gì. Sau một thời gian ngắn làm quen, tôi mới biết mình đang làm gì. Tôi không ngại thay đổi hay phá hủy tranh, vì hội họa có cuộc sống riêng của nó” - ông cho biết thêm.

Được biết khi Pollock hoàn thành Mural, nó không phù hợp với lối đi vào căn hộ của Guggenheim ở New York nên đã được bọc lại. Năm 1951, Guggenheim đã tặng lại bức tranh cho Bảo tàng Nghệ thuật Iowa.

Sau khi rời Bảo tàng Getty vào tháng 6, bức tranh sẽ được trưng bày tại Trung tâm Nghệ thuật Sioux ở Iowa. Nhiều khả năng bức tranh sẽ “chu du” khắp thế giới trước khi trở về Iowa, nơi đang xây dựng một bảo tàng mới để treo nó lâu dài cho công chúng chiêm ngưỡng.

Việt Lâm (tổng hợp)
Thể thao & Văn hóa