Tết Đoan Ngọ: Mâm cúng Tết Đoan Ngọ 3 miền có gì khác biệt?

Tết Đoan Ngọ là một ngày lễ rất đặc biệt và được nhiều người coi trọng. Vào ngày Tết Đoan Ngọ, người dân chuẩn bị mâm cúng cầu mong một mùa bội thu và những điều may mắn.

Tết Đoan Ngọ 5/5: Văn khấn Tết Đoan Ngọ đơn giản và chuẩn nhất

Tết Đoan Ngọ là dịp con cháu bày tỏ lòng biết ơn tổ tiên và sum vầy sau thời gian dài đi làm ăn xa. Vào ngày này, người dân thường chuẩn bị mâm cỗ cúng, bài cúng... cầu mong một mùa làm ăn mới thuận hòa, may mắn. 

Tại Việt Nam có một truyền thuyết đã được lưu truyền về ngày Tết Đoan Ngọ. Ngày xưa, có một ông lão với danh xưng là Đôi Truân đã giúp cho nông dân giải được nạn sâu bọ trong vụ mùa bằng cách lập một đàn cúng đơn giản gồm có bánh tro, trái cây, sau đó ra trước nhà mình vận động thể dục, trong nháy mắt sâu bọ đã đi mất. Về sau, ông dặn dân chúng hằng năm đúng ngày này cứ làm theo những gì ông đã dặn, sâu bọ sẽ đi hết.

Để tưởng nhớ, dân chúng đã đặt ngày Tết Đoan ngọ là ngày "Tết diệt sâu bọ" và đây cũng là dịp để thờ cúng tổ tiên được lưu truyền tới ngày nay. Mặt khác, gọi Tết Đoan Ngọ là "Tết giết sâu bọ" vì trong giai đoạn chuyển mùa, chuyển tiết, dịch bệnh dễ phát sinh. Lễ cúng như một cách để diệt trừ "sâu bọ", xua đuổi hết bệnh tật...

Bên cạnh việc trừ trùng phòng bệnh, người dân còn quan niệm rằng việc dân trái cây, phẩm vật cúng tổ tiên vào ngày này còn với mục đích để cầu mong một mùa bội thu.

Năm 2022, Tết đoan ngọ ngày 5/5 âm lịch sẽ rơi vào thứ Sáu ngày 3/6/2022.

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ chuẩn ba miền

Theo truyền thống, mâm cúng dâng lên lễ gia tiên vào ngày Tết Đoan Ngọ gồm các loại trái cây như vải, mận; rượu nếp, bánh gio (bánh ú tro, bánh tro)...

Ngoài ra gia chủ còn cần chuẩn bị hương, hoa, vàng mã và cũng tùy vào văn hóa, phong tục của từng vùng miền mà mâm cúng còn có thêm thịt vịt, chè trôi nước nữa.

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Bắc

Rượu nếp cũng là món ăn đặc sắc trong ngày này, người xưa tin rằng, rượu nếp có khả năng tiêu diệt sâu bọ trong cơ thể, khiến chúng không thể gây hại trong cơ thể con người nữa.

Đặc biệt tại miền Bắc, món cơm rượu nếp cái hoa vàng bởi không phải nơi đâu cũng có và được ngon như ở miền Bắc, do đó đây là món phải có trong mâm cúng ở miền Bắc. Ngoài ra, ở một số nơi còn có thêm cơm rượu nếp cẩm.

Bánh tro là một loại bánh làm từ gạo nếp đã được ngâm trong nước tro, gói trong lá chuối. Đây là loại bánh dễ ăn, dễ tiêu, mùi vị rất ngon khi ăn cùng với đường hoặc mật. Theo cha ông ta, gạo nếp khi luộc trong lá sẽ hấp thu các đặc tính cây cỏ, giúp giải nhiệt, tiêu bệnh trong cơ thể.

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Trung

Ngoài những loại đồ cúng phải có, ở mâm cúng miền Trung có thêm một số món khác như:

Cơm rượu ở miền Trung được lên men bằng cách cổ truyền, có dạng miếng nhỏ vuông vức, chín mềm từ trong ngoài.

Sở dĩ miền Trung ưa chuộng thịt vịt hơn bởi người ta tin rằng thịt vịt có công dụng làm mát, giải nhiệt cho cơ thể, bổ máu và giúp tiêu hóa tốt hơn. Ngoài ra, đây cũng là thời điểm thịt vịt ngon và béo nhất.

Tuy không phải phổ biến với tất cả tỉnh miền Trung, chè kê lại rất được ưa chuộng xuất hiện trong mâm cúng tết Đoan ngọ của Quảng Nam. Chè kê được nấu bằng hạt kê đến khi mềm nhờ, khi ăn rất ngọt và dẻo thơm.

• Tết Đoan Ngọ 5/5: Văn khấn Tết Đoan Ngọ đơn giản và chuẩn nhất
• Tết Đoan Ngọ 5/5 âm lịch: Nguồn gốc và ý nghĩa Tết Đoan Ngọ
• Tái hiện nghi lễ ban quạt dịp Tết Đoan Ngọ tại Hoàng thành Thăng Long

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Nam

Mâm cúng Tết đoan ngọ miền Nam ngoài những loại quen thuộc còn có nhiều món khác như:

Vẫn là cơm rượu nhưng ở miền Nam, cơm rượu được vo thành viên tròn và thêm nước đường vào, ăn giống như xôi chè ở miền Bắc.

Bánh ú Bá Trạng - món này tương tự bánh tro nhưng to hơn, được làm từ gạo nếp nhồi thêm nhân, sau đó đi luộc hoặc hấp. Bánh ú Bá Trạng có thể gói bằng lá sen, lá chuối,... và mỗi loại lá sẽ cho bánh một hương vị khác nhau.

Chè trôi nước ở miền Nam là những viên to tròn làm từ bột nếp trắng với nhân đậu xanh bùi bùi. Trong miền Nam, chè sẽ được ăn cùng nước đường và nước cốt dừa với ý nghĩa sẽ có khả năng diệt sâu bọ tốt.

Ở miền Nam, các gia đình thường chọn mua vải thiều quả đẹp, nhiều lá để trưng trên mâm cúng sẽ đẹp hơn.

* Thông tin trong bài mang tính tham khảo.

Bảo Anh (tổng hợp)