Thể thao Việt Nam và thách thức Top 50 Olympic: Chiến lược nào cho Asiad?

Về nguyên tắc, nếu không vào được tốp 3 tại các kỳ SEA Games thì chắc chắn là thất bại không thể bào chữa của thể thao Việt Nam (TTVN), thế nên bất kỳ sự chuẩn bị nào của chúng ta ngay từ bây giờ, đương nhiên là dành cho Asian Games (Asiad), đấu trường mà đến nay, TTVN chưa thể bảo đảm sự ổn định về thành tích, dù chỉ là mục tiêu TOP 20 châu Á.

Không vững vàng ở SEA Games thì không có cơ sở để xác định thành tích Asiad. Không ổn định tại Asiad thì sẽ không bao giờ dự báo được khả năng thành tích ở Olympic. Trên thực tế, những quốc gia Đông Nam Á từng có HCV Olympic đều cũng đã từng ít nhất một lần đứng đầu SEA Games và đã có vài chục HCV ở Asiad.

TTVN hiện đã đứng đầu SEA Games được 3 lần và cũng có HCV Olympic, nhưng đến nay, ngoài mục tiêu đề ra ở Chiến lược phát triển thể thao 2030-2045, thì hoàn toàn chưa có những kế hoạch hành động cụ thể nào cho Asiad. Chúng ta dường như vẫn đang dồn sức cho SEA Games 33, dù chỉ còn 1,5 năm nữa là đến Asiad 2026.

Năm 2025, TTVN có kế hoạch tập trung số lượng khoảng 4.045 VĐV các đội tuyển thể thao quốc gia và các đội tuyển trẻ cùng 647 HLV, 29 chuyên gia. Cục TDTT và các đơn vị chuyên môn bắt tay vào xây dựng để triển khai các kế hoạch theo nhóm nhiệm vụ được đưa ra tại Chiến lược 2030 -2045.

Một trong những nét mới, theo ông Đặng Hà Việt, Cục trưởng Cục TDTT, thì đó là từ năm nay, từ tuyển chọn tới đào tạo sẽ cần sự điều chỉnh và ngành thể thao cũng hướng tới áp dụng công nghệ hỗ trợ trong tuyển chọn, huấn luyện chuyên môn. Qua đó, TTVN bắt đầu tiếp cận phần mềm phân tích dữ liệu được giới thiệu từ đối tác của Pháp và sớm có tính toán phù hợp cho lộ trình rèn luyện cụ thể của từng đội tuyển, từng VĐV.

Muộn còn hơn không. Từ trước đến nay, chúng ta có thói quen đánh giá nội lực dựa trên số lượng huy chương. Ngay trong cơ chế về khen thưởng huy chương tại SEA Games, giữa các môn không có khác biệt dù ai cũng biết mức độ cố gắng là… không giống nhau. Thế nên, việc áp dụng công nghệ để quản lý dữ liệu VĐV, đánh giá năng lực theo các chu kỳ phát triển dài hạn, chỉ mới là bước đầu. Bởi điều quan trọng vẫn nằm ở sự thay đổi tư duy, hay nói chính xác là năng lực về quản trị chiến lược của cơ quan điều hành.

Thực tế đã chứng minh. Số lượng huy chương ở SEA Games không liên quan quá nhiều đến Asiad hay xa hơn là Olympic. Chúng ta có thể tăng thêm 100 chiếc HCV ở SEA Games, nhưng không thể tăng gấp đôi số HCV Asiad hay một chiếc duy nhất cho Olympic.

Hiểu theo một cách nào đó, cách chúng ta tính toán cho SEA Games cần có sự khác biệt với chiến lược đầu tư cho mục tiêu tăng HCV ở Asiad. SEA Games chỉ nên là bước đệm, là cơ hội cọ xát hơn là cơ sở đánh giá năng lực. Với VĐV thì dù đấu trường nào họ cũng phải chơi hết sức mới có chiến thắng, nhưng với các nhà hoạch định chính sách thể thao thì khác.

Mục tiêu của Chiến lược 2030-2045, chúng ta hướng đến 5-7 HCV cũng như tốp 20 Asiad. Đây không phải là nhiệm vụ quá sức vì từng có kỳ Đại hội đã tiệm cận được các con số nói trên.

Vấn đề là TTVN không có sự ổn định về thành tích lẫn môn thi đấu. Đơn cử như môn bắn súng, vốn tiên phong từ các sự kiện quốc tế đầu tiên những năm 1980, thậm chí có cả HCV Olympic, vậy mà đến Asiad 2022 mới lần đầu tiên đoạt HCV, và cũng cần đến nội dung thế mạnh là 10m súng ngắn hơi.

Tại sao lại như vậy? Rất tiếc là sau chiến thắng lịch sử ấy cũng không thấy ai thắc mắc gì thêm về quãng thời gian chờ đợi quá lâu của bắn súng Việt Nam.

Tương tự, cũng không thấy chúng ta bàn nhiều về việc người chiến thắng là một xạ thủ còn rất trẻ, là Phạm Quang Huy. Phải chăng, không nghiên cứu sâu về các vấn đề nói trên là vì chúng ta không có chiến lược riêng cho Asiad?