Góc Hồng Ngọc: Thời đại Tây Ban Nha

(TT&VH) - Một đất nước rộng lớn nhưng chỉ ở vùng ven của cựu lục địa, lại bị kìm nén một thời gian dài dưới chế độ độc tài Franco, giờ đây khi vùng trung tâm mất phương hướng, họ đã từng bước tạo dựng vị thế, đặc biệt là trong thể thao.

Vùng ven và lịch sử

Tây Ban Nha nằm ở vùng rìa cực Tây Nam của châu Âu lục địa, gần với Bắc Phi qua eo biển Gibraltar. Đó là con đường người Hồi giáo từng mở rộng đế quốc của mình, biến TBN thành trạm trung chuyển của văn minh Hồi giáo và văn minh châu Âu lục địa. Dãy núi Pyrenees đã chặn đế quốc Hồi giáo tiếp tục xâm lấn sang lục địa châu Âu. Nhưng chính dãy núi ấy cũng ngăn sự phát triển của châu Âu lan tới TBN, cho dù họ từng là một đế quốc ở thời cận đại.

Nhà độc tài, Franco đã giành quyền cai trị TBN sau một cuộc nội chiến cuối thập kỷ 30. Như nhiều nước từng trải qua chế độ độc tài, họ cũng đạt bước tiến bộ nhảy vọt về phát triển kinh tế ở thời kỳ Franco, nhất là cuối thập kỷ 60.

Chế độ Franco tạo ra một đội bóng vĩ đại là Real Madrid, với hàng loạt những ưu đãi mà Franco dành cho CLB hoàng gia. Nó vĩ đại không chỉ ở số lần vô địch châu Âu kỷ lục (có 5 lần liên tiếp), mà còn ở lý tưởng chiến thắng bằng bóng đá đẹp. Lý tưởng đó vẫn được duy trì cho đến gần đây, tạo ra một CLB duy nhất trên thế giới sa thải HLV ngay sau khi vô địch Liga (với Capello) hoặc Champions League (với Heynkes) chỉ vì chơi không đẹp.

ĐT TBN xuất hiện mâu thuẫn giữa cầu thủ Real và Barca- Ảnh Getty

Sự kết thúc của chế độ Franco không kết thúc tầm vóc vĩ đại của Real Madrid, mà dọn đường cho một CLB vĩ đại khác: Barcelona, cũng có lý tưởng tương tự, nhưng giàu bản sắc hơn nhờ tinh thần độc lập xứ Catalan, lại được nhà truyền giáo bóng đá Johan Cruyff trực tiếp thâm nhập và “giảng đạo”.

Sự tử tế lên ngôi

Dường như hai CLB đó dẫn dắt cả nền bóng đá TBN, những CLB trở thành… lò đào tạo trẻ và quân xanh của hai CLB vĩ đại. Nhờ tập trung tinh hoa vào hai CLB này, TBN trở thành thế lực lớn ở đấu trường CLB châu Âu, dù đội tuyển của họ luôn chỉ là vua vòng loại cho đến trước EURO 2008, sau lần đăng quang EURO trên sân nhà gần nửa thế kỷ trước.

Các cầu thủ TBN luôn được đề cao về kỹ thuật và đạo đức nghề nghiệp. Phải đến gần đây, mới có một cầu thủ TBN được biết đến về sự láu cá trên sân cỏ kiểu Ý là Sergio Busquet. Giới cầu thủ TBN không có khái niệm scandal, bệnh ngôi sao, hay lối sống xa hoa kiểu Anh.

TBN cũng là nền bóng đá duy nhất mà các cầu thủ không bao giờ dựa vào việc hết hay gần hết hợp đồng để ép giá trong đàm phán với CLB chủ quản. Thậm chí nhiều tuyển thủ TBN của Valencia khi gần hết hợp đồng còn gia hạn để… giúp CLB đã đào tạo ra mình bán được giá.

Không chỉ trong bóng đá, TBN sản sinh ra một loạt VĐV xuất sắc trong nhiều môn thể thao, nhưng đều biết đến với lối sống lành mạnh, giản dị như Nadal, Ferrer với tennis, Alonso trong F1, và hàng loạt tay đua đang thống trị đấu trường MotorGP. Nếu phải tìm ra một VĐV “ tai tiếng” nhất, đó có lẽ là “sát thủ tình trường” Verdasco, nhưng cách anh gây điều tiếng thậm chí không vi phạm các chuẩn mực đạo đức cơ bản.

Nhờ đó, họ chinh phục thành công ở thời điểm lục địa châu Âu khủng hoảng toàn diện theo chân khủng hoảng kinh tế Mỹ, và nhiều giá trị bị đảo lộn dẫn đến mất phương hướng ở vùng trung tâm châu Âu.

Mối nguy Mourinho

Từ thời Laporta làm Chủ tịch Barcelona, hai CLB vĩ đại của TBN đã có những cuộc tiếp xúc cấp cao và có những thỏa thuận miệng làm giảm sự thù địch truyền thống giữa họ. Khi cả Barca và Real chiếm vị thế áp đảo về số lượng và chất lượng cầu thủ trong đội tuyển TBN, sự hòa bình giữa hai CLB đã tạo điều kiện cho sự đoàn kết trong lòng đội tuyển TBN. Chiến thắng tại hai giải đấu lớn liên tiếp của TBN mới đây không thể không liên quan tới sự hòa hoãn đó.

Nhưng Mourinho đã đến và có thể lấy đi tất cả. “Người đặc biệt” hủy hoại truyền thống chơi đẹp để chiến thắng của Real, và đẩy sự thù địch giữa hai CLB lên một nấc cao mới. Không phải ngẫu nhiên, đồng loạt cả Cruyff, Xavi và Busquets đều công khai lo ngại tình trạng đội tuyển TBN bị chia rẽ vì Mourinho.

Và đó là dấu hỏi lớn nhất của TBN tại EURO lần này, hơn cả việc họ thiếu tiền đạo xuất sắc hay thiếu động lực.

Hồng Ngọc