Triển lãm Top 10 Pavilion - khi rác thải trở thành cảm hứng

Sử dụng nhựa tái chế và lấy cảm hứng từ việc mỗi năm chúng ta thải ra hàng triệu tấn rác sinh hoạt, triển lãm Top 10 Pavilion của năm nay đang diễn ra tại vườn hoa Diên Hồng (Hà Nội) và sẽ kéo dài tới ngày 18/5.

1. Trong vài năm gần đây, triển lãm kiến trúc Top 10 Pavilion - kèm theo lễ trao giải Top 10 Awards vẫn thường xuyên được tổ chức tại vườn hoa Diên Hồng. Đây là giải thưởng kiến trúc thường niên nhằm tìm kiếm xu hướng tiêu biểu trong ngành kiến trúc, nội thất và công trình xanh tại Việt Nam, được khởi xướng từ năm 2018 bởi Kienviet Media, với sự bảo trợ chuyên môn từ nhiều tổ chức, trong đó có Hội Kiến trúc sư Việt Nam.

Về cơ bản, ngoài việc được sử dụng làm nơi trưng bày và giới thiệu các công trình đoạt giải, những Pavilion (công trình kiến trúc được triển lãm, mang đậm thông điệp xã hội) xuất hiện mỗi năm cũng thường xuyên mang tính chất như một công trình nghệ thuật kiến trúc dành cho cộng đồng. Không chỉ đặt tại vị trí trung tâm - vườn hoa Diên Hồng cạnh Hồ Gươm - trong suốt một tháng trời, chúng còn kèm theo cách tiếp cận độc đáo về thẩm mỹ và ý nghĩa xã hội.

Đơn cử, năm 2024 vừa qua, Pavilion có  hình dạng một khung tre khổng lồ hình chữ nhật, với hệ thống cột đứng và phần mái là các thân tre đan vuông góc nhau. Từ nét độc đáo của kiến trúc mở này, người xem có cảm giác hòa mình vào không gian xanh qua thông điệp sử dụng những vật liệu tự nhiên, thân thiện với môi trường.

Hoặc trước đó, năm 2023, Pavilion sử dụng một khối lập phương khổng lồ bằng gương kính, bao trọn không gian của đài phun nước Con Cóc, khiến người xem không thể thấy công trình cổ xưa này. Thay vào đó, họ chỉ được ngắm những Khu di tích Bắc Bộ phủ, quảng trường Ngân hàng, khách sạn Metropole… soi bóng trong gương, với câu hỏi gợi mở: Sẽ ra sao nếu một ngày, những công trình quen thuộc và giàu giá trị của đô thị đột nhiên biến mất?

Riêng trong năm nay, Pavilion lại sử dụng 3 chất liệu chính: vật liệu tái chế, giấy dó thủ công và kết cấu thép hiện đại.

Cụ thể, phần vòm của công trình nghệ thuật công cộng này là sự kết hợp giữa chất liệu giấy dó đan xen cùng nhựa tái chế. Mái vòm này với những nếp gấp thanh thoát, được nâng bởi kết cấu thép, làm từ hàng trăm thanh thép nhỏ ghép lại như những vết khâu trên vải lụa. Với kết cấu có phần linh hoạt và khiêm nhường này cùng với phần ánh sáng thiên nhiên được "lọc" qua nhựa gấp và ánh sáng, công trình gợi liên tưởng tới các hình thức nhà tạm hoặc góc chợ nhỏ, vốn rất quen thuộc trong đời sống hàng ngày.

Như chia sẻ từ các đại diện của ODDO Architects (đơn vị thực hiện Pavillon), kết cấu này khiến Pavillon giống một sắp đặt nghệ thuật hơn là công trình để ở. Nhưng đồng thời, đó lại là một không gian để nhìn, để nghĩ về quá khứ và hiện tại, để tưởng tượng về tương lai.

Ở đó, phần giấy dó được sử dụng là biểu trưng cho vẻ đẹp mộc mạc và sự bền bỉ của truyền thống. Lớp nhựa tái chế đan xen thể hiện khát vọng tái sinh vật liệu cũ trong bối cảnh thế giới đang chuyển mình vì môi trường. Trong khi đó, đối trọng với giấy và nhựa, thép đại diện cho nền công nghiệp hiện đại.

Để rồi, khi kết hợp trong một cấu trúc, ba vật liệu tưởng đối lập này lại hòa quyện với nhau, tạo thành một không gian vừa mềm mại, vừa mạnh mẽ, như một phép ẩn dụ hoàn hảo về sự tương tác giữa con người, công nghệ và thiên nhiên.

2. Từ góc độ khác, việc sử dụng chất liệu tái chế, làm từ rác thải sinh hoạt cũng là một cách tiếp cận quan trọng trong cách thiết kế công trình. Như những thông tin được chia sẻ tại sự kiện, Việt Nam mỗi năm thải ra hàng triệu tấn rác sinh hoạt, kể từ những góc phố chật hẹp đến cánh đồng lặng thinh. Và, rác không chỉ là dấu vết của đời sống mà là một câu chuyện về cách con người tương tác với thế giới.

Bởi thế, theo lời những người thực hiện, Pavilion này chính là một cách để phản ánh hiện tại - một thời đại tiêu thụ nhanh, vứt bỏ nhanh, nhưng cũng khao khát tái sinh. Ở đó, nhựa và thép - tổ hợp của rác và công nghiệp - gợi ra câu chuyện về việc con người phải đối diện với những hệ quả từ cách phát triển của mình.

 Và đồng thời, đó cũng là một câu hỏi gợi mở: Liệu ta có thể biến những mảnh vụn này thành khởi đầu của điều gì đó lớn lao hơn? Liệu những gì bị bỏ đi có thể trở thành chất liệu cho tương lai?

"Tôi đã từng theo dõi và ấn tượng với Pavilion tại vườn hoa Diên Hồng 2 năm trước. So với chúng, Pavilion năm nay ít nhiều có sự đơn giản và khiêm cung hơn" - Lê Ngọc Nam Quân, kiến trúc sư trẻ có tên trong công trình A house in Quang Nam (thuộc Top 10 công trình nhà ở xuất sắc của giải năm nay), chia sẻ - "Bù lại đó, thông điệp mà Pavilion đưa ra lại có tính thời sự và xã hội rất mạnh mẽ".

"Kiến trúc không chỉ là vẻ đẹp bề mặt, mà còn là sự phản chiếu sâu sắc về thời đại mà chúng ta đang sống. Những vật liệu từng bị loại bỏ, khi được tái sinh, không còn là rác thải - mà trở thành chất liệu cho sự suy ngẫm. Pavilion là biểu tượng cho khả năng bắt đầu lại, từ chính những gì tưởng chừng đã kết thúc" - Trưởng Ban tổ chức, KTS Vương Đạo Hoàng, chia sẻ thêm về thông điệp của Pavilion năm nay

"Và không chỉ vậy, nó chất chứa một tinh thần cấp thiết: Chúng ta - những người làm kiến trúc - cần đối diện với hậu quả của lối sống tiêu thụ và chủ động tìm kiếm những hướng đi bền vững hơn cho môi trường sống" - ông khẳng định.