Văn hóa Đông Sơn - Chiến tranh và Hòa bình (kỳ 5): Cận cảnh chiến binh Đông Sơn mang giáp trụ trên trống đồng
27/02/2025 07:20 GMT+7 | Văn hoá
Tôi muốn dành thời lượng buổi "rì rầm" hôm nay đi sâu và một chi tiết cũng rất hiếm thấy trong nghệ thuật mô tả Đông Sơn. Đó là hình ảnh chân thực của những chiến binh mang giáp trụ.
1. Khi sử dụng thuật ngữ "chiến binh" cho những hình người được nghệ nhân xưa thể hiện, chúng ta thường ám chỉ đến những hình người có mang theo vũ khí: Giáo, rìu, kiếm, cung nỏ, dao găm… trên các thuyền chiến hay trên các ô tang, thân trống, thạp đồng.
Trong khoảng gần 500 hình người Đông Sơn mà tôi đã gom được thì đa số chiến binh chỉ mặc váy hay đóng khố và trên đầu có đội mũ cắm lông chim hay bông lau… Số chiến binh mặc giáp trụ rất hiếm thấy. Chính vậy, trường hợp chiến binh mang giáp trụ được đặc tả rõ nét và lặp đi lặp lại nhiều lần trên phần thân chiếc trống quý giá thuộc sưu tập Nguyễn Đình Sử rất đáng được tập trung mô tả.
Toàn cảnh chiếc trống đồng thuộc “mộ Ông Tướng” trong sưu tập Nguyễn Đình Sử (Hà Nội)
Theo lời chủ nhân trống, trước khi chuyển giao về sưu tập Nguyễn Đình Sử thì trống này thuộc về ngôi mộ một viên tướng Đông Sơn thuộc khối Tây Âu. Ngôi mộ được phát hiện do lở bờ ngòi hữu ngạn sông Hồng, khoảng tiếp giáp giữa Yên Bái và Lào Cai.
Những người trực tiếp khai quật gọi đó là "mộ Ông Tướng", kể lại rằng ngôi mộ chôn theo nhiều đồ đồng, đặc biệt có bộ giáp trụ đồng gồm cả mũ. Nhờ gỉ đồng, xương cốt chủ nhân mộ được bảo tồn khá tốt, cho thấy người chết cao khoảng trên dưới 190cm. Tuy nhiên, do giáp trụ được làm từ các phiến đồng mỏng nên trong quá trình bốc dỡ đã bị vụn nát. Riêng trống đồng lớn nhất và đẹp nhất của ngôi mộ vẫn còn khá nguyên vẹn. Và có vẻ hình ảnh chiến binh mặc giáp trụ hiếm hoi trên trống này chính là hình ảnh sinh thời của chủ nhân nằm trong ngôi mộ.
Theo lưu ảnh để lại, tôi nhận ra 4 trong số 12 trang trí ở phần thân trống thể hiện về chiến binh có mang giáp trụ. Các ô còn lại thể hiện lễ đâm trâu, lễ mời rượu, lễ hôn phối… Các ô có người mang giáp trụ đều có 2 chiến binh nên khá dễ so sánh.
Chiến binh mặc áo giáp nhảy múa cùng 1 chiến binh khác không mặc giáp
Chiến binh không mang giáp trụ giống với 90% cách thể hiện chiến binh Đông Sơn trong sưu tập gần 500 hình người Đông Sơn mà tôi đang lưu giữ với đặc điểm chung: Mang khố 2 vạt và cánh tay để trần đến vai.
Người mang giáp trụ chụp trên người một khung áo liên kết cứng chụm đến gần đầu gối. Một phần vạt khố phía sau vẫn hở ra.
Một ô trang trí thể hiện cảnh người này cởi áo giáp, mũ ra để bên cạnh, người trần và được chiến binh đóng khố, mang mũ cài lông chim, bưng đưa một muôi thuốc hay rượu gì đó từ chiếc vò để bên cạnh. Chiếc áo giáp tháo ra để bên cạnh cũng như hình chiến binh khi mặc giáp cho thấy bộ giáp trùm che toàn thân từ vai cổ, 2 cánh tay đến gần gối, chỉ hở 2 cánh tay dưới và 2 cẳng chân dưới. Trên đó là chiếc mũ cài lông chim không khác lắm so với mũ chiến binh cùng đi. Đó là một dạng đai gấp uốn quanh đầu, có phần dài hơn ở phía sau. Bên trên cắm bông lau hay lông đuôi, lông cánh loài chim đẹp.
Trong 3 ô còn lại, có 2 ô thể hiện chiến binh mang áo giáp này đang nhảy múa cùng 1 chiến binh khác không mang giáp. Tay họ đều đeo vòng. Chỉ có 1 ô thể hiện chiến binh mang giáp, cầm bên tay trái một vũ khí là chiếc qua cán ngắn.
Chiến binh mặc áo giáp cầm vũ khí bên tay trái là chiếc qua cán ngắn (hình trái) và toàn cảnh chiến binh cởi giáp, mũ ngồi bên trái để nhận đồ uống do chiến binh khác múc từ chiếc bình bên cạnh (hình phải)
Với hình mẫu người mang giáp trụ được nghệ nhân thể hiện khá rõ trên trống Nguyễn Đình Sử tôi hy vọng sẽ nhận ra những người Đông Sơn mang giáp trụ khác mà trước đây đã bỏ qua.
2. Sự hiếm hoi của loại hình hiện vật giáp trụ và sự đầu tư kỹ thuật, nghệ thuật cao thông qua sưu tập mảnh áo giáp do hút cát sông Lô ở Tuyên Quang đưa lên đã gợi ý cương vị thủ lĩnh cao cấp của chiến binh mang giáp trụ đương thời.
Đặc tả bộ áo giáp và mũ cởi ra để bên chiến binh (hình trái) và nguyên bản bộ giáp Đông Sơn bằng các phiến đồng phát hiện ở Sông Lô, Tuyên Quang (hình phải)
Cùng với đi sâu phát hiện tâm linh Đông Sơn trong chiến tranh qua chân dung thần hộ mệnh cũng như các thủ lĩnh cao cấp Đông Sơn có thật thông qua giáp trụ, và cách thể hiện trong nghệ thuật mô tả, bức tranh chân thực về thời Đông Sơn ẩn dưới các hiện vật khai quật trong lòng đất sẽ ngày càng sáng tỏ hơn.
"Với hình mẫu người mang giáp trụ được nghệ nhân thể hiện khá rõ trên trống Nguyễn Đình Sử tôi hy vọng sẽ nhận ra những người Đông Sơn mang giáp trụ khác mà trước đây đã bỏ qua" - TS Nguyễn Việt.
(Còn nữa)
-
27/02/2025 07:20 0 -
-
-
27/02/2025 07:16 0 -
27/02/2025 07:15 0 -
27/02/2025 07:12 0 -
27/02/2025 07:00 0 -
-
27/02/2025 06:57 0 -
-
-
-
27/02/2025 06:25 0 -
27/02/2025 06:10 0 -
27/02/2025 06:10 0 -
-
27/02/2025 05:55 0 -
-
- Xem thêm ›