Phim đồng tính Việt: Từ rụt rè đến nổi loạn

(TT&VH Cuối tuần) - Cả hai bộ phim Việt Nam vừa ra rạp (Hotboy nổi loạn và câu chuyện về cô gái điếm, thằng Cười và con vịt và Cảm hứng hoàn hảo) đều là những phim về/hoặc khiến người xem nghĩ về đồng tính. Và cả bộ phim lập kỷ lục doanh thu của năm (Long ruồi) cũng được gợi hứng từ nhân vật đồng tính (Thái Hòa vai Hội trong phim Để Mai tính). Với số lượng phim nhựa sản xuất trong năm không đến con số 10 thì chừng ấy cho thấy một tỷ lệ đáng kính nể của “dòng phim đồng tính” trước sự dè dặt của các dòng phim mới khác như võ thuật, hành động, kinh dị.

Tuy nhiên, có thể thấy ngay rằng, không phải thời gian gần đây, khi hành động võ thuật lẫn kinh dị đều đã được các nhà làm phim Việt Nam trổ tài, thì đề tài đồng tính mới xuất hiện như một trào lưu mới. Nhìn lại “lịch sử phim Việt” trong giai đoạn “sống lại” từ năm 2003 với bộ phim Gái nhảy được ghi công như là một phim đầu tiên mở lại cánh cửa phim thương mại (phim sống bằng vé bán cho khán giả) đã khép kín trước đó hơn một thập niên, có thể thấy chuyện đồng tính đã “thập diện mai phục” từ lâu.

Gái nhảy, công chiếu vào dịp Tết Nguyên đán 2003, là “tác phẩm thương mại” đầu tiên của đạo diễn Lê Hoàng, cũng là của điện ảnh Việt Nam trong giai đoạn này. Cũng ở Gái nhảy, nhân vật đồng tính đã xuất hiện. Đó là vai người quản lý tiếp viên nhà hàng, dân gian gọi là “má mì”. Đạo diễn Lê Hoàng cho biết lý do anh đưa nhân vật này vào phim là căn cứ trên thực tế cuộc sống, các chủ nhà hàng thường chọn người đồng tính nam làm quản lý vì ngoài khả năng khéo ăn khéo nói, người đồng tính nam còn rất công bằng khi đối xử với nhân viên nữ chứ không thiên vị khi yêu cô này, ghét cô kia như những người đàn ông bình thường. Đây là nhân vật lấy được nhiều tiếng cười của khán giả nhất trong phim. Chỉ là vai phụ, xuất hiện không nhiều nhưng với vai “đồng cô” này, diễn viên hài Anh Vũ trở nên nổi bật.

Nhận thấy sức hút của vai phụ, đạo diễn Lê Hoàng tiếp tục “nuôi” nhân vật này trong “tập hai” của Gái nhảy là Lọ lem hè phố (2004). Tuy nhiên, do không tìm được tiếng nói chung về cát-sê, nói cho chính xác, cả Lê Hoàng và Anh Vũ cùng “lên giá” (hiểu theo đúng nghĩa đen, tức mức cát-sê) và hai giá này không gặp nhau. Nhưng đạo diễn Lê Hoàng không chịu bỏ vai má mì mê trai đẹp trong phần tiếp theo của Gái nhảy, mà thay Anh Vũ bằng Minh Nhí. Dù tài năng sân khấu của Anh Vũ và Minh Nhí kẻ tám lạng người nửa cân, nhưng phải thừa nhận vai má mì mê trai của Minh Nhí trong Lọ lem hè phố không ấn tượng bằng Anh Vũ trong Gái nhảy. Có nhiều lý do, trong đó có cả việc tổng thể Lọ lem hè phố cũng không ấn tượng bằng Gái nhảy. Hơn nữa “bộ dạng” Minh Nhí “hài” mạnh hơn “ái” nên xem phim này khán giả ít có lăn tăn về giới tính của anh.

Gái nhảy lần đầu tiên đưa nhân vật đồng tính lên màn ảnh
với diễn xuất của danh hài Anh Vũ

Năm 2004, Những cô gái chân dài của đạo diễn Vũ Ngọc Đãng gây chú ý với khán giả cũng như giới phê bình không chỉ vì câu chuyện rất thời sự về một ngành nghề vừa ra đời nhưng đã rất “hot” ở Việt Nam thời kỳ đó - nghề người mẫu, mà còn vì lần đầu tiên trên phim Việt, tình yêu đồng tính bắt đầu cất tiếng nói. Nhân vật đồng tính trong phim là Khoa, do nhà thiết kế Trương Thanh Long vào vai. Là nhân vật phụ, xuất hiện trong rất ít phân cảnh, Khoa chỉ đóng vai trò tạo thêm hương vị cho phim, tác giả hoàn toàn không xoáy vào nhân vật này ngoài chuyện đề cập lướt qua sự “luyến ái” của nhân vật. Tuy nhiên, đây là nhân vật đồng tính đầu tiên được đưa vào phim mà không bị “làm xấu”, không bị bôi bác làm trò cười như vẫn thấy ở những phim khác. Ở một mức độ nào đó, Khoa đã gây ấn tượng với khán giả và được báo chí đề cập như sự bắt đầu của trào lưu đưa nhân vật đồng tính vào phim.

Hồn Trương Ba, da hàng thịt của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng công chiếu vào năm 2006 cũng xuất hiện một chàng gay đẹp, hiền lành, đáng yêu, đó là “người tình” của Trương Ba, do Lương Mạnh Hải đóng. Dù là vai thứ chính, được đặt trong tình yêu tay ba với chàng Trương Ba và cô tiểu thư nóng bỏng (Kim Thư) nhưng nhân vật này cũng chỉ nhằm mục đích tạo ra những xung đột làm tăng tính hài hước cho cả câu chuyện. Cảnh khiến khán giả sửng sốt nhưng cũng buồn cười nhất của nhân vật gay này là cảnh Lương Mạnh Hải mặc áo ngủ mỏng màu hồng cho thấy rõ nội y khá “nữ tính”. Ngoài ra, trong phim còn có những cảnh vũ trường với sự tham gia của nhiều người đồng tính thật. Nhưng có một vấn đề nhỏ, dẫu dụng ý đề cập khá thẳng thắn (dù ít) về tình yêu của người đồng tính nhưng đạo diễn vẫn bị giới gay chê là không hiểu gu của họ khi chọn Johnny Trí Nguyễn vào vai người được gay say mê.

Vào mùa phim Tết 2007, với bộ phim Trai nhảy, đạo diễn Lê Hoàng khai thác trực diện đề tài tình yêu đồng tính với mục đích gây sốc và thu hút khán giả. Sự xuất hiện của người mẫu Đức Hải trong vai Tony đã rất gây chú ý ở thời điểm đó. Lê Hoàng chọn Đức Hải vào vai Tony ngay từ khi viết kịch bản và đạo diễn này đã không nhầm với lựa chọn này khi Đức Hải dù lần đầu đóng phim nhưng đã diễn xuất rất tinh tế, thể hiện đúng hình ảnh của người đồng tính nam. Lê Hoàng mời được Đức Hải vào vai diễn nhạy cảm này bởi anh quen Đức Hải trước đó khá lâu trong vai trò khách hàng thân thiết của cửa hàng kinh doanh sản phẩm của thương hiệu thời trang Ý Milano, nơi Đức Hải làm việc. Tuy nhiên, cũng phải mất mấy tháng, đạo diễn Lê Hoàng mới nhận được cái gật đầu đồng ý. Trong phim này, Lê Hoàng cũng mời hàng chục người đồng tính nam vào cảnh vũ trường và thi “hoa hậu gay”, trong số đó có Cindy Thái Tài - ca sĩ, vốn là một chuyên gia trang điểm có tiếng nhất nhì Sài Gòn, là người công khai thừa nhận mình gay và đã giải phẫu chuyển đổi giới tính.

Tết Nguyên đán 2010, trong phim Những nụ hôn rực rỡ của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng cũng có một nhân vật gay - anh chàng dọn phòng, vai này được giao cho Tô Lâm, một vũ công chuyên múa minh họa. Nhân vật của Tô Lâm không gây được ấn tượng nào ngoài nụ hôn bị cho là “phản cảm” giữa anh này và người yêu là một thành viên trong nhóm nhạc 4U, nhóm nhạc được thành lập từ cuộc thi Nốt nhạc ngôi sao trên truyền hình và được lăng-xê trong bộ phim này.

Phải đợi tới khi bộ phim Để Mai tính của đạo diễn Charlie Nguyễn ra mắt, cũng trong năm 2010, thì vai diễn đồng tính trong phim Việt mới thực sự tạo thành cơn sốt. Trong phim này, dù vai đồng tính (Phạm Hương Hội, do diễn viên Thái Hòa thủ vai) cũng vẫn chỉ là nhân vật phụ, nằm ở tuyến phụ của chuyện phim, lại đứng cạnh một tài tử nổi tiếng là Dustin Nguyễn, nhưng Thái Hòa lại làm nên chuyện. Sự lấn lướt của nhân vật phụ này làm mờ câu chuyện của các nhân vật chính đã “tố cáo” lỗi nghề nghiệp của biên kịch và đạo diễn nhưng lại biến vai đồng tính của Thái Hòa thành hiện tượng của năm. Đây là một vai diễn ấn tượng, một trường hợp hiếm hoi của màn ảnh Việt Nam khi các nhà làm phim đã tạo ra được nhu cầu xem nhân vật “bóng” cho khán giả. Dự án mang tên “Để Hội tính” ngay lập tức được nhà sản xuất và đạo diễn Để Mai tính tính đến ngay sau đó. Tuy nhiên, dự án này sau đó chuyển thành Long ruồi, bộ phim có kịch bản bị đánh giá là tồi nhưng rất hút khách và đem lại doanh thu kỷ lục trong năm nay.

Có thể nói, tình yêu và góc khuất trong cuộc sống của những người đồng tính nam được tái hiện trực diện, đầy đủ nhất trong lịch sử phim Việt là ở bộ phim Hotboy nổi loạn và câu chuyện về cô gái điếm, thằng Cười và con vịt của đạo diễn Vũ Ngọc Đãng, vừa công chiếu vào giữa tháng 10/2011. Bộ phim đã phải chờ duyệt rất lâu mới có thể ra mắt khán giả bởi những cảnh nhạy cảm như hôn, ân ái giữa các nhân vật được cho là có thể gây sốc. Tuy nhiên, với bản cắt được công chiếu, liều lượng cảnh nhạy cảm được đánh giá là vừa phải và rất có ý nghĩa với nội dung phim.

Ngay từ khi còn là kịch bản, bộ phim đã nhận được giải kịch bản tại LHP quốc tế Việt Nam 2010 và được tài trợ 10.000USD. Sau khi hoàn thành, phim đã tham dự một số LHP quốc tế, trong đó có LHP Toronto trước khi được công chiếu trong nước. Một số nhà phê bình cho rằng, đây là một bộ phim xứng đáng được gọi là “phim gay” và đủ tiêu chuẩn để tham dự LHP của người đồng tính có tên là Gay & Lesbian Film Festival. Với bộ phim này, Vũ Ngọc Đãng được đánh giá là đạo diễn có cái nhìn thông hiểu giới gay nhất khi không bôi xấu cũng như mang gay ra làm trò cười, các nhân vật gay của anh luôn luôn đẹp đẽ, dễ thương, hiền lành. Tuy nhiên, giới gay thật sau khi xem Hotboy đã có một “vế đối” rằng “Gay có quyền được yêu nhưng không có quyền được khóc!” cho câu nói mang tính tuyên ngôn của nhân vật chính: “Không ai có quyền lựa chọn giới tính khi mình sinh ra, nhưng có quyền chọn lựa cách sống với giới tính mà mình đang có” vì thấy Vũ Ngọc Đãng đã để các nhân vật quá ủy mị. Điều đó, theo họ, là không đúng với thực tế.

Ra mắt ngay sau Hotboy nổi loạn và câu chuyện về cô gái điếm, thằng Cười và con vịt, dù cũng nói về đề tài đồng tính nhưng Cảm hứng hoàn hảo của đạo diễn Lê Dũng, bạn học cùng lớp ở ĐH SKĐA TP.HCM với đạo diễn Vũ Ngọc Đãng, đã thất bại cả về nghề nghiệp, truyền thông lẫn doanh thu. Bộ phim này kể câu chuyện về một người lửng lơ giữa 2 giới tính để rồi trở về với giới tính thật của mình nhờ vào sự tác động của những người chị gái. Với kịch bản thiếu logic, kỹ thuật làm phim tồi, bộ phim này đã được xếp vào hàng “thảm họa màn ảnh”. Không chỉ thế, nó còn khiến khán giả thắc mắc về hiểu biết của biên kịch - đạo diễn với vấn đề người đồng tính.

Dương Vân Anh