Ý Lan: Nghị lực vượt lên bệnh tật, mất mát và giọng hát đi ngược quy luật ở tuổi U70

Ý Lan dường như đi ngược lại quy luật của một ca sĩ, khi càng có tuổi, nội lực, âm lượng và sức bật, sức bền trong giọng hát lại càng lớn, có thể xem là hiếm thấy tại Việt Nam.

Ý Lan được biết đến là một danh ca nổi tiếng của tân nhạc Việt Nam kể từ đầu thập niên 90 tới nay. Cô được nhiều thế hệ khán giả và đàn em ngưỡng mộ, nhưng lại có cuộc đời khá truân chuyên, nhiều nỗi đau.

Cuộc đời truân chuyên và nghị lực vượt qua nỗi đau bệnh tật

Ý Lan kết hôn năm 19 tuổi và sinh con đầu lòng năm 20 tuổi. Tiếp đó, Ý Lan sinh thêm 4 người con nữa, tổng cộng là 5 người con. Cô nói: "Tôi lấy chồng năm 19 tuổi, đến khi 20 sinh đứa con đầu lòng. Tôi mê hát từ nhỏ nhưng mẹ Thái Thanh khuyên tôi không nên đi hát sớm.

Mẹ bảo rằng nếu làm nghệ sĩ con sẽ khó có thể sống với giờ giấc của một người phụ nữ bình thường. Mẹ vẫn mong tôi thành một y sĩ thay vì một ca sĩ. Tôi nghe mẹ nên chuyên tâm cho đời sống gia đình. Tôi sinh một mạch 5 đứa con trước khi đi hát". (Nguồn: Vietnamnet.vn).

Với người phụ nữ, việc sinh con sớm dễ gây ảnh hưởng tới sức khỏe. Vậy mà Ý Lan lại sinh liên tiếp 5 người con và vắt kiệt sức lực của mình khi phải một mình nuôi nấng, chăm sóc các con.

Đặt chân đến nước ngoài khi bụng mang dạ chửa, Ý Lan phải lao vào kiếm sống để lo cơm áo gạo tiền, bào mòn sức khỏe của cô từng ngày.

Chưa dừng lại ở đó, Ý Lan còn bị sảy thai khi mang thai đứa con thứ 6 chỉ vì đi diễn show thay cho Khánh Hà. Cô tâm sự:

"Mang thai được khoảng 3 tháng thì ca sĩ Khánh Hà tìm tôi nhờ đi hát giúp chị một show. Vì kẹt show này mà Khánh Hà không nhận được một một tour diễn ở Úc, nhiều show hơn.

Tôi đã từ chối, xin lỗi Khánh Hà vì có thai nên không thể nào đi hát được. Hơn nữa, tôi đã quyết định sẽ không đi hát đến khi sinh con xong.

Nhưng lúc ấy, nếu tôi không thay thế Khánh Hà thì ban tổ chức không chịu cho ai thay cả.

Tôi chị thương Khánh Hà lắm, biết chị Hà cần mình, nên lại mềm lòng: "Em đi cho chị một lần này thôi. Xong em sẽ không tiếp tục hát nữa, chắc em sẽ không sao".

Cho đến khi lên máy bay, tôi mới biết đây là "chuyến bay định mệnh" của đời mình.

Trong suốt 20 năm bay show, chưa có chuyến bay nào lại hụt không khí quá xa như vậy. Dây an toàn liên tục xiết vào bụng tôi. Lúc đó, tôi sợ nhưng không nghĩ có thể xảy ra chuyện gì ghê gớm.

Đến khi đi hát về một tuần lễ, tôi bắt đầu đau bụng. Tôi đi bác sĩ mới biết mình bị hư thai.

Đến giờ, tôi nghĩ tất cả những gì xảy ra là định mệnh. Chị Khánh Hà đâu muốn. Khoảng hơn chục năm sau, tôi mới chia sẻ với chị Khánh Hà, lúc ấy chuyện đã xong rồi". (Nguồn: Vietnamnet.vn).

Đến khi các con đã trưởng thành, Ý Lan lại một lần nữa đau đớn khi phải đối mặt với căn bệnh ung thư quái ác. Cô gần như suy kiệt khi thực hiện nhiều đợt chữa trị và chịu áp lực tâm lí nặng nề, lo âu, hoảng sợ.

Điều đáng kinh ngạc là dù trải qua nhiều tai biến, nhọc nhằn, bệnh tật gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, tâm lí như vậy, nhưng Ý Lan càng hát lại càng khỏe, nội lực căng tràn, không hề có dấu hiệu mất giọng hay xuống sức. Sức sống và sức hát của cô bền bỉ, diệu kì đến mức khó tin.

Giọng hát nội lực đặc biệt và đi ngược quy luật tuổi tác

Ý Lan dường như đi ngược lại quy luật của một ca sĩ, khi càng có tuổi, nội lực, âm lượng và sức bật, sức bền trong giọng hát lại càng lớn, có thể xem là hiếm thấy tại Việt Nam. Khi hát, cô thường dùng sức bật lớn trong giọng, qua làn hơi mạnh mẽ, khỏe khoắn để nảy lên chắc chắn từng âm một.

Dù không hát với lối khoe giọng, phô diễn giọng theo kiểu Diva, nhưng trong nhiều lần hát chung, cô vẫn tỏ ra nổi bật và nhiều lần vô tình "đàn áp" ca sĩ khác.

Chẳng hạn, trong một lần song ca cùng Hương Lan, Ý Lan đã bung sức tung một tràng C#5 to đột biến, nổi bần bật trên dàn nhạc và lấp trọn Hương Lan.

Ý Lan cũng là nữ ca sĩ hiếm hoi thường xuyên song ca với Diva Thanh Lam mà không bị lấn lướt, thậm chí đôi lúc còn nổi hẳn hơn.

Đặc biệt hơn cả, Ý Lan ít sử dụng cộng minh để khuếch đại độ vang, độ cộng hưởng trong giọng hát, nhưng âm lượng vẫn rất lớn và xuyên thấu, bất chấp mọi không gian, điều kiện ca hát hay ca sĩ hát chung.

Vì có tính kim nên giọng hát Ý Lan rất bén và sắc. Khi hát một mình, Ý Lan có thể kéo mic ra rất xa mà vẫn rõ tiếng. Công chúng đã nhiều lần choáng ngợp khi thấy Ý Lan tung mic ra xa gần mét nhưng vẫn bung B4, A4 đầy chắc chắn.

Không chỉ nội lực, âm lượng lớn, Ý Lan còn hát rất bền. Ở tuổi ngoài 60, Ý Lan vẫn đi show miệt mài và hát liên tiếp hàng chục bài không biết mệt. Cô nói:

"Cũng có lúc tôi cảm thấy đuối sức. Ví dụ, một hai ngày trước đêm diễn, tôi thường không ngủ được vì bay từ nơi này qua nơi khác, show này tới show kia. Một show tôi thường hát 10 bài liên tục, sau đó thay trang phục và hát hơn chục bài tiếp theo.

Chính vì vậy hai, ba bài đầu mình phải hát nhẹ nhàng để cột hơi được mượt mà, sau đó có thể hát 30,40 bài cũng không thành vấn đề" (Nguồn: Vietnamnet.vn).

Lối trình diễn độc đáo được thừa hưởng từ tài tử Lê Quỳnh cha cô, sẵn sàng bỏ guốc, "lên đồng" khi hát Rock.

Trên cương vị một ca sĩ, Ý Lan thường được chú ý ở giọng hát, kĩ thuật. Ít ai nhận, thấy, khả năng trình diễn trên sân khấu của cô cũng rất tốt và ấn tượng, tự tin, bản lĩnh, thần thái trong từ ánh mắt, cử chỉ, biểu cảm, đúng như lời nhà thơ Nguyễn Thụy Kha từng nói:

"Trong độc diễn, bản lĩnh của Ý Lan không chỉ nằm riêng ở giọng hát thiên bẩm mà mẹ Thái Thanh trao lại.

Bản lĩnh ấy còn thu hút người nghe ở cách trình diễn và văn hóa ứng xử trong những giao tiếp với khán giả. 3 điều trên nhập làm một trong con người Ý Lan toát ra một phong thái tự tin nhưng hòa đồng". (Vnexpress.vn).

Khả năng trình diễn này, Ý Lan được kể thừa lại từ cha mình – tài tử điện ảnh Lê Quỳnh. Cô nói:

"Tôi có tiếng hát và kỹ thuật hát được thừa hưởng từ mẹ, còn kỹ thuật trình diễn được thừa hưởng từ bố. Đây là điều may mắn với tôi.

Bố mẹ tôi đã không còn sống chung với nhau từ khi tôi 8 tuổi, nhưng họ vẫn rất quý nhau và trân trọng nhau, cho nên tôi và các em trong gia đình vẫn được thừa hưởng tình yêu của cả 2 người.

Sự nổi tiếng của bố Lê Quỳnh và mẹ Thái Thanh là cả một gia tài dành riêng cho con cái. Tôi trở thành ca sĩ như ngày hôm nay là nhờ có cả hai yếu tố quan trọng mà bố mẹ đã để lại trong dòng máu của tôi".

Sự kết hợp độc đáo giữa một tài tử điện ảnh và một đại danh ca đã làm nên một Ý Lan hoàn thiện, xuất sắc về cả hát lẫn diễn, giúp cô trở thành hiện tượng đặc biệt trong nền nhạc hải ngoại.

Chẳng hạn Ý Lan có thể thướt tha, thùy mị khi hát dân ca, nhưng lúc hát Rock, cô sẵn sàng bỏ guốc để lên đồng một cách dữ dội.

Nhờ được thừa hưởng kĩ thuật trình diễn từ bố Lê Quỳnh nên Ý Lan không chỉ chau chuốt câu hát, mà còn luôn chăm chút, chuẩn bị kĩ lưỡng cho màn trình diễn của mình, từ vũ đạo, trang phục đến dàn dựng. Nhà báo Minh Đức nhận định:

"Chị là ca sĩ có sắc đẹp. Mỗi lần xuất hiện trên sân khấu, chị luôn làm cho khán giả hài lòng bởi sự chuẩn bị kỹ lưỡng của mình. Chị mang đến cho công chúng hình ảnh hoàn hảo về mặt sân khấu. Nhiều người thích Ý Lan trình diễn thậm chí hơn cả hát vì không lần nào giống lần nào" (Nguồn: Nld.com.vn).

Nhạc sĩ Nguyễn Ngọc Thiện cũng nói: "Đi hát bằng năng khiếu trời cho, giọng hát của chị không màu mè, kiểu cách mà nhẹ như sợi tơ, cứ thế vướng vít vào tâm hồn người yêu nhạc.

Khán giả thấy trong chị sự réo rắt đầy ám ảnh của Thái Thanh, nét duyên sân khấu vừa thanh tao vừa quý phái như người cha hào hoa - Lê Quỳnh" (Nguồn: Nld.com.vn).

Lối hát "điệu" mới lạ nhưng duyên dáng 

Người ta thường nói Ý Lan hát điệu quá mức, nhưng thực chất, cô hát điệu rất chừng mực. Ý Lan thường chỉ hát điệu khi thể hiện những ca khúc hơi hướm dân ca, với chất lả lơi, bay bướm theo phong cách của riêng mình, như lời nhạc sĩ Minh Châu nói:

"Ca sĩ Ý Lan có giọng hát rất đặc biệt, với lối hát dân gian lả lơi, luyến láy ngọt ngào. Sự dịu dàng nữ tính ở cả vóc dáng lẫn giọng hát đã giúp chị tạo nên những hiệu ứng đặc sắc trên sân khấu" (Nguồn: Suckhoedoisong.vn).

Khi hát nhạc nhẹ, nhạc tình, nhạc Pop, nhạc Blues…, Ý Lan lại thể hiện theo cách hoàn toàn khác.

Như đã nói, tâm lí học nữ giới đã chỉ ra rằng, bất cứ một người nghệ sĩ nữ nào cũng mang theo phẩm chất giới tính của mình vào hoạt động nghệ thuật, nhưng không phải ai cũng biết cách thể hiện nó một cách tốt nhất.

Ý Lan là một trong số ít nghệ sĩ nữ biết phát huy phẩm chất giới tính của mình vào nghệ thuật. Khi thể hiện nhạc nhẹ, cô hát rất nhẹ nhàng, nữ tính, ngọt ngào, ít luyến láy, không "điệu". Hay, khi hát Jazz và Blues, cô uyến láy, nhả chữ rất Jazzy, tình tứ, có hồn.

Ca khúc Hãy yêu như chưa yêu lần nào do Ý Lan thu âm trong giai đoạn đầu sự nghiệp đã khiến biết bao khán giả mê mẩn vì sự nữ tính, hồn nhiên, trong sáng của nó.

Về kĩ thuật, ngoài những nền tảng chuẩn mực được thừa hưởng từ mẹ Thái Thanh, Ý Lan còn tự phát triển, sáng tạo cho mình một số kĩ năng ca hát mới, ít ai thực hiện được.

Chẳng hạn, Ý Lan biết gằn giọng, dùng bubble run kiểu Luther Vandross (hiếm thấy ở Việt Nam), run với tốc độc cực nhanh.

Ở tuổi U70, Ý Lan vẫn giữ được giọng hát khỏe khoắn, nội lực và ngày càng da diết hơn. Về bí quyết giữ giọng của mình, nữ danh ca từng chia sẻ tại chương trình Người hát tình ca:

"Điều này không phải tự nhiên mà là cả một sự nỗ lực không ngừng nghỉ của tôi.

Theo tôi, một người nghệ sĩ khi đứng trên sân khấu cần hội tụ rất nhiều yếu tố như: giọng hát, ngoại hình...

Đối với nghệ sĩ trẻ, điều này không quá khó khăn nhưng khi có tuổi lại là câu chuyện khác.

Người ca sĩ ở lứa tuổi của tôi phải biết cách gìn giữ sức khỏe vì không có sức khỏe sẽ không có giọng hát tốt.

Tôi gìn giữ sức khỏe bằng cách ăn uống, nghỉ ngơi và duy trì cuộc sống lành mạnh, trong sạch. Tôi yêu gia đình, yêu khán giả, yêu âm nhạc, yêu tất cả mọi thứ. Tôi phải yêu một cách hết lòng để gìn giữ chỗ đứng của mình trong lòng khán thính giả.

Ngoài giọng hát, khán giả còn quan tâm đến ngoại hình của người nghệ sĩ. Chính vì thế người nghệ sĩ lại thêm lo lắng và luôn phải để ý đến ngoại hình. Để duy trì vóc dáng, tôi  thường xuyên tập thể dục và bơi lội.Bơi lội chính là môn thể thao tôi yêu thích từ bé tới giờ. Vào mùa đông, khi không thể bơi lội ngoài trời được, tôi sẽ tập thể dục, làm những động tác khó. Tôi tập thật sự chứ không phải tập chơi chơi để giữ gìn sắc vóc.

Làm ca sĩ coi vậy chứ không phải dễ đâu quý vị ạ. Sống cho khán thính giả thì cũng là mình đang sống cho bản thân mình và đó là cả một niềm hạnh phúc".